2020 - heilige Familie © Harrie Brouwers
HOEKSTEEN
OF
STEEN DES AANSTOOTS...
De ‘heilige familie’ is een feest, dat eigenlijk niet zozeer het gezinnetje rond Jezus van Nazareth wil eren, maar eerder een uitnodiging is om na te denken over de heiligheid van elk gezin. Ik weet dat dit een beetje saai klinkt. Pleidooien voor het gezin als ‘hoeksteen van de samenleving’ worden door de publieke opinie vaak wat lacherig afgedaan als ouderwets en ruikend naar spruitjeslucht. Daarom wil ik één misverstand maar meteen uit de weg ruimen
Ik denk dat vroeger dikwijls de fout is gemaakt, dat we met het concept van het voorbeeldige gezin, anderen de les probeerden te lezen. Als we het hadden over de waarde van de familie, dan werd zuur gekeken naar mensen die hun huwelijk hadden zien stranden. Enkele generaties eerder werd de beschuldigende vinger geheven naar wie te weinig kinderen verwekten. Het gezin werd gepropageerd ten kosten van alleenstaande, van samenwonende vrienden of vriendinnen of van andere vormen van vriendschap. Al dat moralistisch gepraat heeft natuurlijk verzet opgeroepen; zo sterk, dat menigeen tegenwoordig niet meer eerlijk kan kijken naar de enorme betekenis die het gezin toch werkelijk heeft.
Laten we daar vandaag toch maar eens naar kijken, zonder te polariseren. Ook buiten het gezin is er immers liefde en schepping. Ook buiten het gezin is geluk en veel waardevols. Dit gezegd hebben mogen we nu nadenken over de heilige familie.
NESTGEUR
Gezinsleden zijn de enige mensen op aarde met wie je het leven hebt gedeeld op het allerdiepste niveau. Toen je nog geen woorden had om de wereld te snappen en te manipuleren, toen deed de zangerige stem van moeder je angsten al verdwijnen. In het gezin heb je geleerd om je te laten uitdagen als je zusje wiebelend voor je stond en haar tong uitstak. In het gezin heb je geleerd om jaloers te worden als je broertje extra aandacht en een soepballetje meer kreeg. In het gezin heb je je afgunst leren verwerken. Je hebt geleerd om je na een stevig verlies - alle gele en groene poppetjes van mens-erger-je-niet sprongen op van het bord na een klap met de hand - toch weer te herstellen. Je hebt iemand strelend getroost voordat je het woord troosten kende. Je hebt schaamte, zelfvertrouwen en faalangst opgebouwd. Al die aan de basis van ons bestaan liggende gevoelens en impulsen heb je met je broers en zussen gedeeld toen je er nog geen woorden voor had. Je zou daarom kunnen zeggen dat het gezin bij uitstek de toegang is tot je onderbewustzijn. Het schept balans in je leven als je daarmee contact legt. Je kunt het voelen als je nog eens de liedjes zingt van toen. ‘Daar kwam ene boer uit Zwitserland’ en ‘op de hoge, hoge daken’. Door de dingen van vroeger nog eens te eten: schorseneren, kalfstong met madeirasaus en macaroni met een blikje smack. Door het oude speelgoed in een museum nog eens te bewonderen, pimpampet of een blikken muis die je op kon draaien en een dinky toy met een zoekgeraakt voorwiel. En daar hoort ook het gregoriaans bij, vooral met de echo’s van een galmende kerk, de wierook en de eerste pogingen om te schaatsen op de Friese doorlopers die nooit goed onder je voeten bleven zitten, en de naam ‘Nooitgedagt’ droegen. Het zijn allemaal dingen waar ouderen troost bij vinden, maar dan moet je natuurlijk vroeger wel iets van geborgenheid hebben gevoeld en warme chocomel hebben gedronken; dan moet je wel van harte geprezen zijn toen je je eerste boek had uitgelezen. Dan moet je wel iets van bewondering hebben ervaren toen je vader naar de sterren keek, en je moeder over de zee vertelde.
Het doet er niet toe of u vroeger een wiegelied van Strauss hebt gehoord of een rap van Sjors, maar het doet er wel toe, dat je het samen met broers en zussen, of vader en moeder, hebt kunnen genieten. Die allereerste omgang met geld, met muziek, met dieren, met buren, met kerstmis en oudjaar, die leggen een fundament onder ons leven. Al het anderen, inclusief onze taal, zijn daar later uit ontwikkeld.
NESTGEUR
Gezinsleden zijn de enige mensen op aarde met wie je het leven hebt gedeeld op het allerdiepste niveau. Toen je nog geen woorden had om de wereld te snappen en te manipuleren, toen deed de zangerige stem van moeder je angsten al verdwijnen. In het gezin heb je geleerd om je te laten uitdagen als je zusje wiebelend voor je stond en haar tong uitstak. In het gezin heb je geleerd om jaloers te worden als je broertje extra aandacht en een soepballetje meer kreeg. In het gezin heb je je afgunst leren verwerken. Je hebt geleerd om je na een stevig verlies - alle gele en groene poppetjes van mens-erger-je-niet sprongen op van het bord na een klap met de hand - toch weer te herstellen. Je hebt iemand strelend getroost voordat je het woord troosten kende. Je hebt schaamte, zelfvertrouwen en faalangst opgebouwd. Al die aan de basis van ons bestaan liggende gevoelens en impulsen heb je met je broers en zussen gedeeld toen je er nog geen woorden voor had. Je zou daarom kunnen zeggen dat het gezin bij uitstek de toegang is tot je onderbewustzijn. Het schept balans in je leven als je daarmee contact legt. Je kunt het voelen als je nog eens de liedjes zingt van toen. ‘Daar kwam ene boer uit Zwitserland’ en ‘op de hoge, hoge daken’. Door de dingen van vroeger nog eens te eten: schorseneren, kalfstong met madeirasaus en macaroni met een blikje smack. Door het oude speelgoed in een museum nog eens te bewonderen, pimpampet of een blikken muis die je op kon draaien en een dinky toy met een zoekgeraakt voorwiel. En daar hoort ook het gregoriaans bij, vooral met de echo’s van een galmende kerk, de wierook en de eerste pogingen om te schaatsen op de Friese doorlopers die nooit goed onder je voeten bleven zitten, en de naam ‘Nooitgedagt’ droegen. Het zijn allemaal dingen waar ouderen troost bij vinden, maar dan moet je natuurlijk vroeger wel iets van geborgenheid hebben gevoeld en warme chocomel hebben gedronken; dan moet je wel van harte geprezen zijn toen je je eerste boek had uitgelezen. Dan moet je wel iets van bewondering hebben ervaren toen je vader naar de sterren keek, en je moeder over de zee vertelde.
Het doet er niet toe of u vroeger een wiegelied van Strauss hebt gehoord of een rap van Sjors, maar het doet er wel toe, dat je het samen met broers en zussen, of vader en moeder, hebt kunnen genieten. Die allereerste omgang met geld, met muziek, met dieren, met buren, met kerstmis en oudjaar, die leggen een fundament onder ons leven. Al het anderen, inclusief onze taal, zijn daar later uit ontwikkeld.
GRONDWAARDEN
Over Jezus’ kindertijd is weinig of niets bekend. De evangelisten hebben het soms over zijn broers en zussen, maar de traditie zwijgt daarover, wellicht uit angst dat de familie in de wordende kerk meer invloed naar zich toe zou willen trekken dan Jezus’ echte broers en zussen - en dat zijn wij! Je mag eruit afleiden dat Jezus een tamelijk onopvallende kindertijd heeft gehad. De liefde van vader en moeder heeft hij genoten en de kans om zijn liefde te ontwikkelen heeft hij gehad. Hij heeft er een gevoel voor mystiek, voor het wonder, gekregen en meeleven met andere mensen. Alles wat belangrijk is heeft hij er geleerd. En bij dat gezin hoorde ook de oude Simeon op het tempelplein en Hanna.
Het mag geen competitie zijn: huwelijk tegenover samenlevingsverdrag; gezin tegenover scheiding; man en vrouw tegenover andere vormen van liefde. Elke samenleving heeft zijn eigen waarde, maar vandaag danken wij God voor wat de gezinnen betekenen!
MOEDERTJE EN VADERTJE
Lieve kinderen. Ik was zo jong als jullie. Naast ons woonde een buurmeisje. Joke. Joke had een step. En lang geleden waren er nog niet zoveel steps. De vader van Joke had hem zelf in elkaar gelast. ‘Willen jullie met me spelen?’ Kwam ze op een middag vragen. We wilden de step wel, maar Joke wilde altijd ‘vader-en-moedertje’ spelen en dat wilden wij niet. Ineens zei mijn broertje tegen Joke: ‘Goed. Spelen we vadertje en moedertje. Jij was moeder en ik was vader.’ Terwijl hij het zei, pakte hij de step beet en riep al wegrijdend: ‘En vader moet gauw naar zijn werk.’
We hebben hem die middag niet meer gezien dus zat ik daar met ‘moedertje’ en de afwas!