De genoemde datums laten het moment van publicatie zien,
De datum waarop de preek gehouden is ligt gewoonlijk een week later
De datum waarop de preek gehouden is ligt gewoonlijk een week later
2014 - 6de zondag door het jaar © Harrie Brouwers, Voerendaal
NAAR EEN VROUW KIJKEN...
LEO IX EN FRANCISCUS
Iedere inwoner van Voerendaal weet dat de kerk van de heilige Laurentius, bijna 1000 jaar geleden, werd ingezegend door ‘n paus, Leo IX. Dat is uniek in Nederland. De afgelopen weken heb ik dan ook met de gedachte gespeeld, om maar eens gewoon als parochie te proberen paus Franciscus uit te nodigen voor een bezoek. Ik heb - sinds Johannes XXIII - nog nooit zoveel sympathie voor een paus gevoeld, in en om me heen, als voor Franciscus. Ik besef overigens ter dege, dat bij het eerste bezoek in 1049 de veiligheidsmaatregelen relatief eenvoudig waren..., en de gevaren groter!
Onlangs maakte de zogenaamde pausenquête indruk op mij. Afgelopen december werd aan alle parochies van de wereld gevraagd, hoe zij omgingen met de kerkelijke voorschriften rond huwelijk en gezin. Komend najaar wordt over dit onderwerp een synode gehouden. De paus wilde weten hoe gelovigen omgaan met de bestaande voorschriften. Wat doen parochies voor gescheiden mensen? Wat voor homofielen? Als er een kloof gaapt tussen de heilige wetten en het alledaagse leven, dan moet die met barmhartigheid worden opgevuld en niet met veroordeling en uitsluiting. Lukt dat? Voor zondaars was Jezus gekomen; niet om ze de deur te wijzen maar om bij hen op bezoek te gaan!
Onlangs maakte de zogenaamde pausenquête indruk op mij. Afgelopen december werd aan alle parochies van de wereld gevraagd, hoe zij omgingen met de kerkelijke voorschriften rond huwelijk en gezin. Komend najaar wordt over dit onderwerp een synode gehouden. De paus wilde weten hoe gelovigen omgaan met de bestaande voorschriften. Wat doen parochies voor gescheiden mensen? Wat voor homofielen? Als er een kloof gaapt tussen de heilige wetten en het alledaagse leven, dan moet die met barmhartigheid worden opgevuld en niet met veroordeling en uitsluiting. Lukt dat? Voor zondaars was Jezus gekomen; niet om ze de deur te wijzen maar om bij hen op bezoek te gaan!
BIECHTSTOEL
Ik kan me de tijd nog herinneren dat er gebiecht werd. Ik was net gewijd. Druk was het alleen voor Pasen. Bij de biechtstoelen zaten nogal wat mensen die gekweld werden door scrupuleuze gevoelens. Ze hadden last van dwangmatige, vaak seksueel getinte, fantasieën. Hun schuldgevoel voedde de obsessie.
Mannen kwamen biechten dat ze zondige fantasieën hadden gehad bij het zien van een vrouw. Na de absolutie en de penitentie liepen ze de kerk uit, en voordat ze de uitgang bereikt hadden, zagen we een vrouw bij het Maria-altaar zitten, en weer meenden ze een doodzonde begaan te hebben. Ze keerden aanstonds naar de biechtstoel terug. De huiver voor begeerte en lust was ooit via de Stoïcijnen in de christelijke moraal terecht gekomen en in sommige eeuwen leidde dat tot een ongezonde vijandschap met de eigen lichamelijkheid.
U begrijpt dat de angst van deze mensen versterkt werd door de tekst van Matteüs in de Bergrede. We lazen hem vandaag in het evangelie. Jezus zegt daarin: ‘Jullie hebben in de wet gelezen dat je geen overspel mag plegen, maar ik zeg u: wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren heeft al echtbreuk gepleegd.’
Ai..., je kon dus overspel plegen door te kijken en door een op hol geslagen fantasie. Ik wil u duidelijk maken, dat dit een verkeerde uitleg is!
Mannen kwamen biechten dat ze zondige fantasieën hadden gehad bij het zien van een vrouw. Na de absolutie en de penitentie liepen ze de kerk uit, en voordat ze de uitgang bereikt hadden, zagen we een vrouw bij het Maria-altaar zitten, en weer meenden ze een doodzonde begaan te hebben. Ze keerden aanstonds naar de biechtstoel terug. De huiver voor begeerte en lust was ooit via de Stoïcijnen in de christelijke moraal terecht gekomen en in sommige eeuwen leidde dat tot een ongezonde vijandschap met de eigen lichamelijkheid.
U begrijpt dat de angst van deze mensen versterkt werd door de tekst van Matteüs in de Bergrede. We lazen hem vandaag in het evangelie. Jezus zegt daarin: ‘Jullie hebben in de wet gelezen dat je geen overspel mag plegen, maar ik zeg u: wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren heeft al echtbreuk gepleegd.’
Ai..., je kon dus overspel plegen door te kijken en door een op hol geslagen fantasie. Ik wil u duidelijk maken, dat dit een verkeerde uitleg is!
IN HET HART
In de bergreden heeft Matteüs allerlei uitspraken van Jezus over de tien geboden, de Thora, bij elkaar gezet. Als goede Jood valt Jezus de Wet niet af. Wel bekritiseert hij de starre uitleg die sommige Farizeeën er aan gaven. Zij zagen wetsbetrachting als een complex van uiterlijkheden. Jezus ziet het als een daad van liefde. Uit liefde voor God volg je de wet. Dus niet uiterlijke daden maken jou tot een goed mens, maar de liefde in je hart. Niet de daad van ontrouw is het kwaad, maar de onverschilligheid of het ontbreken van respect. Heiligheid of zondigheid liggen in de bedoeling van de mens.
Jezus gebruikt een retorische truc. Hij herhaalt drie keer dat wie zijn broeder verwenst, straf verdient. Hij bouwt het op. De verwensing maakt hij steeds zwakker en de straf maakt hij steeds zwaarder. Wie boos is, wie niksnut zegt, zie domkop roept..., die verdient straf voor de rechter, het sanhedrin, het hellevuur! Een dubbele schroef! Zo ontstaat een overweldigend pleidooi dat je je broeder het beste moet wensen. De vraag was: ‘wat is uw commentaar op de wet: gij zult niet doden?’ Jezus’ antwoordt: ‘Wie zijn broer verwenst, zit al fout!’ Jezus legt de kiem van de zonde niet in allerlei daden maar in de bedoelingen van het hart. Hij legt de zwartepiet niet bij enkelingen neer. Vreemdelingenhaat begint niet met een schot of in een pension dat in brand gestoken wordt, maar bij een gemene opmerking, bij stemmingmakerij en misschien wel bij een flauwe grap! En trouw in het huwelijk is de opdracht voor ieder van ons, om elke dag tijd en aandacht te hebben voor de ander. En vooral ook om liefdevol te blijven, ook als het ideaal niet meer overeind te houden is.
De pauselijke enquête over de kerkelijke regels hebben we opgestuurd naar Roermond. Hopelijk zijn ze via Utrecht in Rome terechtgekomen. We hebben geschreven dat de gelovigen meer steun nodig hebben om mensen nabij te zijn in de dikwijls moeilijke omstandigheden van het leven, iemand die een gescheiding heeft meegemaakt, een alleenstaande moeder, twee samenwonende vrienden...., ze hebben barmhartigheid en begrip nodig. Bij een hoog ideaal hoort een barmhartige praktijk. Tekorten hebben we allemaal!
In de bergreden heeft Matteüs allerlei uitspraken van Jezus over de tien geboden, de Thora, bij elkaar gezet. Als goede Jood valt Jezus de Wet niet af. Wel bekritiseert hij de starre uitleg die sommige Farizeeën er aan gaven. Zij zagen wetsbetrachting als een complex van uiterlijkheden. Jezus ziet het als een daad van liefde. Uit liefde voor God volg je de wet. Dus niet uiterlijke daden maken jou tot een goed mens, maar de liefde in je hart. Niet de daad van ontrouw is het kwaad, maar de onverschilligheid of het ontbreken van respect. Heiligheid of zondigheid liggen in de bedoeling van de mens.
Jezus gebruikt een retorische truc. Hij herhaalt drie keer dat wie zijn broeder verwenst, straf verdient. Hij bouwt het op. De verwensing maakt hij steeds zwakker en de straf maakt hij steeds zwaarder. Wie boos is, wie niksnut zegt, zie domkop roept..., die verdient straf voor de rechter, het sanhedrin, het hellevuur! Een dubbele schroef! Zo ontstaat een overweldigend pleidooi dat je je broeder het beste moet wensen. De vraag was: ‘wat is uw commentaar op de wet: gij zult niet doden?’ Jezus’ antwoordt: ‘Wie zijn broer verwenst, zit al fout!’ Jezus legt de kiem van de zonde niet in allerlei daden maar in de bedoelingen van het hart. Hij legt de zwartepiet niet bij enkelingen neer. Vreemdelingenhaat begint niet met een schot of in een pension dat in brand gestoken wordt, maar bij een gemene opmerking, bij stemmingmakerij en misschien wel bij een flauwe grap! En trouw in het huwelijk is de opdracht voor ieder van ons, om elke dag tijd en aandacht te hebben voor de ander. En vooral ook om liefdevol te blijven, ook als het ideaal niet meer overeind te houden is.
De pauselijke enquête over de kerkelijke regels hebben we opgestuurd naar Roermond. Hopelijk zijn ze via Utrecht in Rome terechtgekomen. We hebben geschreven dat de gelovigen meer steun nodig hebben om mensen nabij te zijn in de dikwijls moeilijke omstandigheden van het leven, iemand die een gescheiding heeft meegemaakt, een alleenstaande moeder, twee samenwonende vrienden...., ze hebben barmhartigheid en begrip nodig. Bij een hoog ideaal hoort een barmhartige praktijk. Tekorten hebben we allemaal!
NIET EERLIJK!
Lieve kinderen. Dirk was boos. Hij smeet zijn tas met een klap op de grond. ‘Wat mankeert eraan, Dirk?’ vroeg mamma. ‘Ik ga niet meer naar school!’, zei Dirk nors. ‘De juffrouw is niet eerlijk!’ Mamma zei niets. Ze keek hem alleen aan en wachtte geduldig. ‘De juf had heel boos geroepen: “De eerste die nu nog zijn mond open doet gaat maar op de gang!” En toen moest Joyce heel erg gapen.’ Ondanks zijn boosheid schoot Dirk in de lach, nu hij eraan terugdacht. ‘En toen riep ik dus: Joyce heeft de mond open! En toen moest ík op de gang! En Joyce niet!’ Mamma glimlachte even. Ze draaide zich naar het fornuis en zei: ‘En jij had zeker graag samen met Joyce op de gang gestaan!’