2016 - 2de van de advent © Harrie Brouwers, Voerendaal

LIEDJE VAN VERLANGEN

CIRCUS

Vorige maand overleed op 86 jarige leeftijd de Russische clown Popov. Ik heb het genoegen gehad hem één keer in Moskou te hebben gezien in het staatscircus. Dat is meer dan 30 jaar geleden. Ik was onder de indruk van de eenvoud van zijn humor. Hij trad telkens op, wanneer er een nieuwe act werd voorbereid. Dan liep hij over de rand van de piste en parodieerde de artiesten van het vorige nummer.
Mijn vader nam ons vaak mee naar het circus. Ik leerde al jong de geur van zaagsel te waarderen, de potsierlijke stem van de directeur die met een hoge hoed zijn wel geëerd publiek welkom heette en de driemanskapel boven de artiesteningang van de tent. Maar ik moet bekennen, dat ik van de vertoonde kunstjes weinig gezien heb. Naar de tijgers en leeuwen durfde ik niet te kijken. Bij de trapezenummers had ik de ogen eveneens stijf dicht. Als er geklapt werd, gluurde ik tussen de wenkbrauwen om te zien of het al uit was. Om de clowns kon ik niet lachen. Ze vielen alleen maar luidruchtig van een kar af en bespoten elkaar met water, en die witte August had eerder iets liturgisch over zich. Het eindeloos gedraaf van paarden vond ik ronduit saai. Ik kwam voor de olifanten!

PARADIJS

In voorbije eeuwen hebben mensen geprobeerd om wilde dieren, die elkaars natuurlijke vijanden zijn, in vrede samen te brengen. Door middel van dressuur wilde men de bijbelse droom van Jesaja waar maken: dat prachtige lied over de koe en de beer die samen grazen in de wei.
Jesaja zong het voor de vluchtelingen in Babylon. Ik stel me dan een groep Syriërs voor. Ze moeten zich in alle bochten wringen om hier in te burgeren en onze taal te leren. Misschien zouden ze af en toe samen moeten komen om liedjes te zingen uit hun eigen land en zo de hoop op vrede en toekomst te versterken. Dat was althans wat Jesaja in Babel deed. Zijn volk is het slachtoffer van tirannen. Jeruzalem was belegerd geweest door Syriërs die met de Noordelijke stammen een coalitie wilde afdwingen tegen Assur. Assur kwam en belegerde de stad meedogenloos. Het volk voelde zich de prooi van wilde dieren. Voor die ballingen is zijn lied. We kennen het als kerstgezang. Panters en tijgers stoeiden met geiten, en naast de wilde beer lag een kalf en een lam veilig uit te rusten. De droom van een paradijselijke vrede hielp het volk om de keiharde werkelijkheid van alledag te overleven. Waar komt dat heimwee naar het paradijs eigenlijk vandaan?

WREEDHEDEN

In de oudheid en in de Middeleeuwen was men ervan overtuigd dat de lagere wezens in de schepping het verlangen naar het hogere in zich droegen. Men dacht dat alle metalen ervan droomden om goud te worden en de alchemisten wilden ze daarbij wel helpen. Zo zouden alle dieren mens willen worden. Het hogere ontwikkelde zich uit het lagere, omdat het door een doel werden aangetrokken. Dat een mens zich uit de aap geëvolueerd had, zou niemand hebben verbaasd. De schok die Darwin teweeg bracht, kwam voort uit zijn bewering dat niet de aantrekkingskracht van het hogere de motor van de evolutie was, maar het gevecht tussen de schepselen waarbij de sterkste overwint. Dat was in strijd met de paradijselijke droom van een intacte wereld. Darwin zelf ging twijfelen aan een goede God, vanwege de wreedheid van de natuur. De sluipwesp was daarvan het voorbeeld. Die legt zijn eitjes in levende rupsen. De larven eten vervolgens de rups van binnenuit op, waardoor deze een gruwelijke dood sterft. Het overlijden van zijn 10-jarige dochter Anne gaf de genadeklap. Hij kon in de schepping geen paradijs meer zien.
Kleine kinderen schrikken als hun lieve poesje zich amuseert met het jagen op vogeltjes of visjes. De kleine Julie vertrouwde mij toe tijdens een kerstwandeling, dat ze het konijn, dat pappa aan het klaarmaken was, niet mee zou eten. Ze zweeg een poosje en ik ook. Vier of vijf bomen verder had ze de oplossing: het zou zo zijn, dat we alleen de stoute konijntjes opaten en de lieve niet! Waar komt die droom van een paradijs vandaan? Die wens dat de leeuw zich neervlijt naast een lam?

GELOOF

Dit verlangen komt niet uit onze realiteit. Het stoelt op geen enkele werkelijkheid. Ze komt voort uit ons geloof. Onze ouders hebben ons een paradijs voorgespeeld. Als kind werd voor ons een veilige, intacte wereld geschapen waar het kwade wordt gestraft en het goede beloond. Waar de waarheid aan het licht komt en iedereen recht heeft op een dak boven zijn hoofd. Dat paradijs is blijven leven in ons hart. Het lied van Jesaja is het lied dat onze ouders en grootouders hebben gezongen. Mogen we dat bij onze kinderen blijven doen!

KUNSTJE

Lieve kinderen. Maya had een snoezig wit hondje. Pukkie. Ik kwam haar tegen. ‘Hallo Maya! Bijt Pukkie niet?’ Maya schudde heftig met haar hoofd en zei ernstig: ‘Je hoeft niet bang te zijn!’ Pukkie snuffelde even aan mijn schoenen. Voor een hond is de geur van een schoen even interessant als facebook! Hij ruikt er mijn huis in, en de wei met paarden waar ik gister liep en de hondjes in de straten waar ik had gewandeld. ‘Zit!’, riep Maya ineens keihard. Pukkie ging zitten en keek vragen omhoog. Je kon zien dat hij een beloning verwachtte. ‘Dat heb ik hem geleerd’, zei Maya gewichtig. ‘Wat knap!’ ‘Maar’, vroeg ik, ‘heeft Pukkie ook iets aan jou geleerd?’ Even dacht ze na en toen zei ze: ‘Pukkie is altijd blij als hij me ziet. Hij heeft nooit kwaaie zin!... Maar dat kan ik nog niet zo goed.’ Toen Pukkie hoorde dat Maya ‘Pukkie’ zei, sprong hij op, waarop Maya keihard ‘Zit’ riep. Ze moesten allebei nog veel leren!