Jan de Doper is een sympathieke profeet, vind ik. We kennen hem niet alleen uit het evangelie. Ook de Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus vermeldt zijn optreden. En in de Koran komt hij voor als Yahya. Steeds komt hetzelfde beeld naar voren: dat van een eenvoudige man, die zonder retoriek en zonder eigenbelang of bijbedoeling de mensen oproept om rechtschapen te leven. De preken van Jan de Doper zijn gewoon en rechtuit. Tegelijk is hij eerlijk en dapper. Als koning Herodes trouwt met de vrouw van een halfbroer, dan spreekt hij hem daarop aan. Voor Herodias had Herodes zijn vrouw verstoten, de dochter van de koning van Petra.  De liefdesaffaires van Herodes waren buitengewoon ingewikkeld en droegen bij tot een oorlog die Herodes in het jaar 36 verloor. Dat werd  door heel wat Joden - zo merkt Flavius Josephus op - als straf van God gezien. Met andere woorden: de evangelieverhalen over de Doper zijn stevig geworteld in de geschiedenis. 
Ik stel me een tijdgenoot van Jan de Doper voor. Iemand die bang is dat de wereld ten onder gaat. Er is veel geweld en onzekerheid. Hij heeft geen enkel vertrouwen in de overheid en ook niet in de hogepriesters in Jeruzalem. En nu heeft hij iets gehoord over een profeet die aan de Jordaan staat te preken, langs de grote verkeersader van Jeruzalem naar het achterland. Hij verkondigt een spoedige komst van Gods Koninkrijk. Jan roept op tot bekering en als teken daarvan doopt hij de mensen met water. En wat moet je daar dan voor doen? Niets meer en niets minder dan dit: ‘Doe je plicht; dan doe je meer dan genoeg!’ Ben je belastinginspecteur, laat dan niemand teveel betalen. Ben je soldaat, dan plunder niet om iets bij te verdienen. En tot ze allemaal: deel met degenen die honger hebben. Dat is genoeg om Gods Koninkrijk tot stand te brengen. Het klinkt verfrissend gewoon en haalbaar. 

GELE HESJES
De laatste tijd wordt er veel geschreven over boosheid onder de mensen. Die boosheid zou de onvoorspelbare kracht zijn achter veel verkiezingen in Europa, maar ook achter de verkiezing van Trump en achter de Brexit. En recentelijk, achter de protestbeweging van de gele hesjes. Onze samenleving is aan het veranderen. Er is een groot wantrouwen gegroeid in de harten van de mensen. Schandalen die wereldwijd aan het licht kwamen over het gedrag van priesters en bisschoppen, de miljarden die door de leidinggevenden van de banken zijn verdampt, de buitensporige salarissen die keer op keer in het nieuws komen, die hebben ertoe geleid dat veel mensen geen vertrouwen meer hebben in hun overheden. Het zijn de boze burgers geworden die om afrekening vragen. Ze komen in opstand als aan hen een rekening wordt gepresenteerd. Zo ontstaat rebellie onder de mensen die wonen in de enorme buitenwijken van Parijs; ze worden woedend op landgenoten in de onbetaalbare binnenstad. In Amerika groeide onder de hardwerkende boeren en werkeloze arbeiders jaar na jaar achterdocht jegens de bestuurders in Washington. We zagen de afkeer toenemen van Engelsen die zich niet meer gehoord voelden door de overheid in Brussel en Londen. Als dan offers aan de gewone man worden gevraagd, dan is de reactie: leveren jullie eerst zelf maar wat in! 

TWEE HEMDEN

Zo’n stemming stel ik me ook voor onder veel Joden ten tijde van Johannes. Herodes leidt een weelderig leven. Hij bouwt grote paleizen en wil zich meten met groten der aarde. Hij lapt de heilige wetten van zijn volk aan zijn laars. Hij vleit de keizer in Rome. De priesters in de tempel durven zich er niet tegen te verzetten. Ze spelen het spelletje mee. Het leven wordt almaar duurder. Geruchten doen de ronde over een spoedig einde van de wereld. Die boosheid gaat zich ontladen. De angst die ontstaat heeft Jezus het leven gekost en niet lang na zijn dood barst de bom en worden Jeruzalem en de tempel vernietigd.  ‘Hoe moeten we leven!’, vragen de mensen aan de Doper. ‘Veronderstel dat je twee hemden hebt...’, begint Johannes zijn eenvoudige antwoord... Ai, nu heb ik toch een probleem. Ik heb niet ‘twee hemden.’ In de kast hangen er twaalf. Overhemden. Ik heb in die kast ook acht truien en een stuk of tien broeken. ‘Stel dat je twee hemden hebt, geef er dan één aan iemand die niets heeft.’ Hoe vaak heb ik een gele zak buiten gezet met kleding die ik niet meer draag?  Jan adviseert niet hoe we ons van een teveel moeten bevrijden, hij wijst ons op een plicht jegens de naaste. Niet omdat jij teveel hebt, moet je iets doen; maar omdat iemand anders niets heeft; daarom! In al zijn eenvoudige oprechtheid houdt Jan de Doper bij ons de onrust erin. Gelukkig maar!

GROOT CADEAU

Lieve kinderen. Ik zag Iris met rood hoofd een heel groot pak sjouwen. ‘Zo!’, vroeg ik, ‘kerstinkopen aan het doen?’ Iris knikte en botste met haar hoofd tegen het enorme pak. ‘Dat is voor mij’, verduidelijkte ze. Dat had ik al gedacht. ‘Weet je ook wat we met kerstmis vieren?’, vroeg ik. ‘Ja’, zei Iris. En weer stootte haar hoofd tegen het geweldige pak. ‘Dan wordt Jezus vier jaar!’ Dat was nieuw voor me. Haar vader lachte. Ik krijg haar dat niet uit het hoofd gepraat’, zei hij lachend. We hebben thuis een adventskrans met vier kaarsjes en die moet Jezus op 24 december komen uitblazen!’ ‘O ja? Is dat zo?’, vroeg ik aan Iris. En voor de derde keer stootte ze haar hoofdje tegen het enorme cadeau.