Tijden verandern... 1 Januari was vroeger een dag van nieuwjaarsbrieven voorlezen. Je kon er een gulden mee verdienen bij je familie, en misschien nog eens ‘n kwartje bij de buurvrouw! De brief zelf, met gouden randjes en opengewerkte randen, had overigens minstens 30 cent gekost. Het was een dag van anderen aftroeven. De kunst was om de eerste te zijn met ‘zalig nieuwjaar’ roepen. Dat telde pas, als je de kleren aan had. Roepen vanuit je bed mocht niet. Dus trokken we op oudjaarsavond onze pyjama over de kleren aan om snel klaar te zijn. Of de wens op sokken ook geldig was? U snapt: ‘t nieuwe jaar begon met ruzie. 

Deze traditie vond misschien haar oorsprong in het geloof dat degene die de eerste voet over je drempel zette, bijvoorbeeld om een geschenkje aan te bieden in de vorm van vuur, of van kaarsen, dat die het geluk binnenbracht. In elk geval was het spannend en ik realiseer me dat dit soort feestelijkheden tot het verleden behoort. De plaats van traditie en ook van de godsdienst is ingrijpend veranderd.  

ONGENEERD
Op de televisie werd een jonge zangeres geïnterviewd. Ze vertelde openhartig over haar nervositeit; hoe ze bij elk optreden haar knuffeltje mee naar de kleedkamer nam; ze had zelfs zonder schroom uitgelegd hoe ze de chemokuur een half jaar geleden ervaren had. ‘Wat ze met kerstmis deed?’, wilde de interviewer weten. Ze schrok. Sloeg haar ogen omhoog, likte met de tong even haar mondhoek af, en zei toen met een geposeerde glimlach: ‘Dat is de familie dag. Dan ga ik ‘s middags naar mamma en tweede kers naar mijn schoonouders. Kerstmis is familie en vrede!’‘Speelt het spirituele nog een rol?’, wilde de interviewer weten. ‘Gaat u naar de kerk?’ Nu trad er een grote verlegenheid op. Ze begon nerveus te gniffelen. ‘Nou, ik dacht het niet...’, zei ze een beetje aarzelend. ‘Vroeger wel, maar tegenwoordig heb ik meer met Boeddha.’ Wat ze daar precies mee had, kwam niet uit de verf. De interviewer maakte een bruggetje naar een veiliger onderwerp en zei: ‘Tja, godsdiensten hebben altijd voor oorlog gezorgd.’ Ze knikte. Kerstmis was vrede en daar hoorde geen godsdienst bij!

Er is tegenwoordig moed nodig, om gelovig te zijn. De publieke opinie etaleert religie graag als iets kinderlijks, iets waar je op neer moet kijken. Ze gelooft meer in de wetenschap en de redelijkheid van de mens; in het geluk van een nieuwe iPhone. Ze gelooft in gele hesjes, uitloopkoeien, tesla’s en windenergie. Die zullen ons redden... Hoe naïef kun je zijn? 

HARDNEKKIG ONBEGRIP

Ik erger me er wel eens aan mensen die neerbuigend over gelovigen praten, of ze nou in een tv uitzending zijn of bij de slager. Eerst maken ze van het geloof een belachelijke  karikatuur en vervolgens verwerpen ze die. God wordt gereduceerd tot een onnozel fantasietje uit de Middeleeuwen, en dan wordt zijn bestaan ontkend. Hardnekkig is de misvatting, dat godsdienst de oorzaak is van geweld. Steevast wordt gewezen op terrorisme en op de inquisitie. Zien ze niet dat terrorisme voortkomt uit hebzucht; dat het gaat om macht, olie en water? Weten ze niet dat de inquisitie, gemeten naar de gewelddadige justitie van de zestiende eeuw, heel mild was? Tijdens de Spaanse Inquisitie zijn 25 duizend processen gevoerd. Zet dat eens naast de 17 miljoen slachtoffers van de atheïst Hitler in de moderne tijd. De 23 miljoen van de ongelovige Stalin, of de 78 miljoen van de heidense Mao. Het wreedste geweld kwam van de bestrijders van de godsdienst. Religies steken daar zeer vredelievend bij af. 

HET WEZENLIJKE DOORGEVEN
Geloof is ten diepste een pleidooi voor vrede. Het hart van ons geloof is de overtuiging dat de schepping gewild is, en dat wij geroepen zijn tot vrede en barmhartigheid. Het geloof verzet zich tegen de mening dat de wereld iets noodlottigs is, en dat mensen slechts misbaksels zijn van pure toevalligheden... 

Tijden veranderen. Taal veranderd. Perspectieven veranderen. Godsdienst moet mee veranderen. Ouderen zullen veranderingen altijd ervaren als de teloorgang van dierbare dingen, een nieuwjaarsbrief, of met de schoenen aan in bed. Jongeren staan te trappelen omdat het zo langzaam gaat. Laten we ons daarom concentreren op het wezenlijke. Op de waarden. De waarden die in ons geloof, in het evangelie verankerd zijn. Dat is dat de olie en het water er voor alle mensen zijn. Dat vrede een absoluut goed is. Dat ieder mensen het recht heeft op zijn taal, kleding, lied en verhaal, want we zijn allemaal kinderen van één vader. Ook in 2019, ja, hopenlijk in 2019 nog een beetje meer dan in 2018.

TIJDEN VERANDEREN

Lieve kinderen. ‘Kijk” gilde Hanneke die op oudejaarsavond met haar mobieltje naast de oliebollen zat. ‘Kijk een mailtje van oma!’ Hanneke las hardop: ‘Vorzichtig met vuurw. en een z. nieuwj. Wat is de tijd omgevlogen dit jaar! Gr.’ ‘Helemaal niet!’, reageerde Hanneke die net acht was geworden en naar de ponyclub zou gaan en naar meer spannende dingen uitzag. Ze vond de tijd juist heel erg langzaam gaan. Ze kon niet wachten! Dus mailde ze aan oma terug: ‘Lieve oma. De tijd vliegt niet. Ze kruipt als een slak.’  ‘Dat is grappig zei mamma. Hetzelfde jaar is voor oma omgevlogen en voor Hanneke voorbij gesukkeld.’ Hanneke haalde de schouders op. ‘Dat komt...’, begon ze haar eigenwijze antwoord, ‘dat komt ...  door de rollator!’ Mamma schoot in een lach: ‘De rollator?’ ‘Ja, dan loop je heel langzaam, en dan kom je tijd tekort!’ Hanneke begon het aan oma te mailen. ‘D-a-t--k.o.m.t...’ ‘Dat kun je toch wel sneller’, zei mamma! ‘Tuurlijk’ zei Hanne, ‘maar oma kan niet zo snel lezen.’ Tijd blijft een mysterie!