EERSTE ZONDAG IN DE VEERTIGDAGENTIJD, A-JAAR 2005
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2005

DE MENS IN BEGINSEL

UIT LEEM EN MUZIEK
‘De grote geest voelde zich eenzaam aan het strand.’ Aldus hoorde Jim, een Heerlense missionaris (Remmerswaal, osc), de Papoea’s in Nieuw Guinea vertellen. Daarom begon de geest van klei poppen te maken. Die zette hij neer in een grote kring.
Het zijn wel geen echte mensen, maar ze helpen een beetje tegen eenzaamheid. Zilveren lijstjes met portretten van kinderen en kleinkinderen, overal in de kamer om je heen gegroepeerd -ik tel er soms wel zeventig -, tantes en oude schoolvriendinnen. Of glimmende beeldjes op alle kasten en schappen, hummeltjes, heiligen, olifantjes en kikkertjes, allemaal met grote ogen die naar je kijken. Of de televisie de hele dag aan. Het neemt de eenzaamheid niet weg, maar het helpt wel.
‘Toen’, zo vertelde ze in Nieuw Guinea ‘nam de grote geest een reusachtige trom. Hij ging ermee midden in de kring zitten en begon een solo te drummen. De klank drong door in het oerwoud, opzwepend en dwingend. Ineens bracht het ritme een beetje leven in de lemen poppen, ze begonnen te schudden op de maat van de trom, ze gingen wankel rechtop staan en begonnen te dansen.’ Ze kwamen tot leven. De mens was geschapen.
Iedereen die wel eens achter de muziek is aangehuppeld of die niet stil kon blijven staan bij een beat in de disco zal het begrijpen.

NAVEL
Kent u die mop van Sherlock Holmes? De detective stierf en kwam in de hemel. Hij wandelde op zijn gemak wat rond en nam de hoed af voor een voorbijganger: ‘Hallo, Adam’, zei hij. Even later, tegen een vrouw: ‘Hallo Eva.’ Zijn helper Watson vroeg verbaasd. ‘Waar ken jij Adam en Eva van?’ De beroemde speurder merkte scherpzinnig op: ‘Zag je niet dat ze geen navel hadden...?’
Vaak heeft men gedacht dat Adam geen navel had omdat hij zonder litteken van een moeder ontstaan zou zijn. Ik vind het een interessante gedachte maar ook niet meer dan dat! Ik wil het Adam-verhaal niet lezen als een lesje biologie of geschiedenis. Ik wil het lezen als een geloofsverhaal, als theologie. De mens in den beginne betekent de mens in beginsel. Zijn verhaal gaat over het wezen van de mens. Dàt is wat Adam betekent: dè mens, Alleman. Elckerlyc.

UIT STOF EN ADEM
In veel scheppingsverhalen begrijpt de mens zichzelf als een wezen dat bestaat uit stof van de aarde, uit leem van de rivieroever. Hij is vergankelijk als de dieren. Maar hij is meer. Hij is ook het meeslepende ritme van muziek en dans. Hij is ook adem van de Allerhoogste. De mens situeert zichzelf als iemand tussen de apen en de engelen in. Tussen zand en muziek. Hij heeft iets van de aarde en iets van de hemel. Iets vergankelijks en iets eeuwigs. De mens is in een tuin vol verlokkende vruchten en bekoorlijke geuren. Maar met de mens is ook goed en kwaad ontstaan. Door zijn vrijheid is er geen onverschilligheid meer. Tussen de bomen staat er een die onaantastbaar is: de boom van goed en kwaad. De mens kan van zijn eigen behoefte afzien en de stem van een ander horen. Hij kan zich door belangeloosheid laten leiden en deelhebben aan de Eeuwige.

KWAAD
De slang is sluw. Ze benadert Eva langs een omweg: ‘Klopt dat? Moeten jullie van al die vruchten afblijven? Mag je niet genieten, je niet overgeven aan de wijn en aan de liefde?’ ‘Nee, dat klopt niet!’, roept Eva verontwaardigd. ‘We mogen genieten. Alle vruchten zijn voor ons... Nou, niet alle. Van die daar moeten we afblijven.’ Ze kijkt naar de verboden vruchten. Ineens valt het haar op hoe mooi ze zijn. ‘Tja’, zegt de slang, ‘dat is er maar één, maar wel de belangrijkste. Want je wordt als God als je eet.’
De slang liegt. Gods leven is niet ‘krijgen wat je pakken kunt’! Juist het belang van anderen zien, van de hele tuin, van al de schepselen, is goddelijke wijsheid. Maar de vrouw volgt haar lust en niet haar liefde en reikt naar de vrucht.

UIT LUST EN LIEFDE
Ik las bij een theoloog uit de dertiende eeuw (Eckhard). Hij schrijft over mensen zijn die beweren dat het kwaad door Eva in de wereld is gekomen. ‘Dat is vals’, zegt hij. ‘Eva laat zich verleiden door de slang. Maar Adam had niet mee hoeven doen.’ Het verhaal zegt duidelijk dat mannen en vrouwen, dat alle mensen in de verleiding kunnen komen om het grote belang te laten varen voor het kleine genot.’
Onbaatzuchtigheid geeft ons deel aan het goddelijk leven.

DE KERS OF DE BOOM
Lieve kinderen. Mag ik eens een raadseltje vertellen. Wat was er eerder: kersen of kersenvla? ... Goed zo. Eerst waren er kersen. En daar maak je vla van. Nou nòg een raadsel. Wat was er eerder: kersen of een kersenboom? ... Goed zo: eerst is er een boom en daar pluk je kersen van. Of, wacht eens even, hoe kom je aan een kersenboom? Juist, een kersenboom groeit uit een kersenpit, dus je hebt eerst een kers nodig. Maar die moet je van een boom plukken, dus ze kunnen allebei niet de eerste geweest zijn.
Zo is het ook met de mensen. Wie was er het eerst? Het kindje of de moeder. De moeder natuurlijk. Maar moeder is ook kindje geweest...!
Voor elke kip komt een soort ei en voor elk ei komt een soort kip, totdat de kip niet genoeg kip meer is en het ei niet meer genoeg ei om die naam te verdienen. Dan worden de kippen langzaam dino’s. En ook die zijn ontstaan. Moeilijk hè! Uiteindelijk zijn wij er omdat God het heeft gewild. We zijn er uit de liefde. En we zijn er om lief te hebben.
En Adam en Eva dan? Het verhaal van Adam en Eva is het verhaal over alle mensen. We kunnen allemaal wonen in een paradijs, we kunnen van elkaar houden, maar soms doen we wat niet goed is. Dan maken we het paradijs kapot.