ZEVENTWINTIGSTE ZONDAG DOOR HET JAAR 2003
© Ad Blijlevens, Heerlen 2003

DROOM EN WET

WE GAAN TROUWEN
Een pastor vertelde eens in ongeveer deze woorden wat hij meemaakte: 'Zojuist waren hier twee jonge mensen. Ze gaan, zoals dat heet, trouwen voor de kerk. Ik heb hun toegewenst dat ze dit maar één keer zouden doen. Ze vonden dat vanzelfsprekend. Ze glimlachten naar elkaar. Een paar dagen eerder kwamen hier een paar andere mensen over de vloer. Ze vroegen om hun tweede relatie te zegenen. Deze keer moest het "voor eeuwig" zijn. Ook zij glimlachten naar elkaar. En nog enkele dagen eerder waren twee andere mensen bij mij. Hun relatie was stuk. Ook zij hadden gedroomd van een relatie voor altijd. Maar hun droom is geen werkelijkheid geworden. Ze gingen uit elkaar, zonder glimlach. Ik had zes mensen ontmoet die een eerlijke vraag hadden'. Tot zover deze pastor.

BEIDEN ZIJN DOOR GOD GESCHAPEN
Hoe moet het met het verbond tussen man en vrouw? Zowel de eerste lezing, uit het boek van de schepping, als het evangelie van vandaag handelen daarover. Het boek van de schepping, Genesis, is als het ware ons droomboek: zo is de verhouding tussen man en vrouw door de hemel gedroomd. Er is de man. Hij is geschapen. Hij heeft zichzelf niet gemaakt, Er is de vrouw. Ook zij is geschapen. Zij is noch door de man noch door zichzelf gemaakt. De mannelijke mens en de vrouwelijke mens zijn dus gelijken. Ze zijn bedoeld als elkaar aanvullend. Dat is het menselijke leven in zijn tweevoudige uitgave, samen de ene mens. Maar daarmee is er nog geen huwelijk. Hoe man en vrouw zich aan elkaar zullen binden, daarvoor nam de geschiedenis haar tijd. Hoe het uiteindelijk één man en één vrouw voor het leven zou worden, dat heeft ook zijn tijd nodig gehad. In elk geval is binnen het jodendom het huwelijk ontstaan als een verbond tussen man en vrouw. Een heilig verbond, beëdigd voor God. Eén man en één vrouw, deze twee zijn één, Dat was de droom, en die droom werd wet.

Maar het ging zoals met álle dromen en met álle wetten: ze moesten worden waargemaakt temidden van en vaak zelfs tegen de wisselvalligheden van het leven in.

GELIJKHEID VAN MAN EN VROUW
De droom en de wet werden problematisch. Soms was het nodig uiteen te gaan omdat het heilige verbond onleefbaar was geworden. Deze gang van zaken kan gewettigd zijn. We weten echter dat zoiets de poort kan openmaken voor allerlei afwijkingen.
In het oude Israël promoveerde de man zich eenzijdig tot gezinshoofd en werd hij meester van gebruik en misbruik van de vrouw. Daarmee werd het scheidingsbriefje een vodje papier en een te gemakkelijke formaliteit. Het 'Man en vrouw vullen elkaar aan' werd zodoende ontwricht. Daartegen protesteert Jezus. Hij verwijst naar de droom van het begin: man en vrouw aan elkaar gegeven, dat is een heilige aangelegenheid. Jezus wil de wet niet afschaffen, maar tot voltooiing brengen. Hij haalt onder meer een zin uit het boek van de schepping aan: 'Zo komt het dat een man zijn vader en moeder verlaat en zich zo aan zijn vrouw hecht dat zij volkomen één worden'. Een vrouw wordt dus niet aan een man in eigendom gegeven om zijn familie_ en levenslijn voort te zetten. Hij moet juist dit patriarchale familiepatroon verbreken om samen met zijn vrouw in gelijkheid één te zijn. Het is die door God gewijde gelijkheid die niemand mag verbreken. Jezus heeft het hier dus niet over een echtscheiding als zodanig. Hij protesteert tegen de ongelijkheid in de verhouding tussen man en vrouw die bleek uit de vraag die Hem werd gesteld.

NIET VEROORDELEN
Pas later, wanneer ze veilig 'thuis' zijn, gaan Jezus' leerlingen dieper op de zaak in. Daar aanvaardt Jezus de werkelijkheid van een echtscheiding. Hij doet dat op een manier dat man en vrouw gelijke rechten en plichten hebben. Beiden hebben het recht om het initiatief te nemen, maar beiden moeten dan ook de verantwoordelijkheden en de beperktheden aanvaarden die de dood van hun huwelijk meebrengt Iedereen die weet hoe tragisch het doodgaan van een huwelijk is waarin twee mensen worden uiteengescheurd die ooit in liefde één waren, kan Jezus' pleidooi verstaan om niet te scheiden wat ooit echt helemaal één was. De as van het oude vuur kan bitter zijn. Maar juist ook dit besef moet ons ervan weerhouden om als buitenstaander een oordeel te vellen over beslissingen waarvan wij de motieven uiteindelijk niet kunnen en dus ook niet mogen beoordelen. 'Het wezenlijke is voor onze ogen verborgen' en 'Alleen met je hart zie je goed', zegt Antoine de Saint Exupéry terecht. Dit geldt zeker ook in menselijk heel delicate aangelegenheden!