NEGENTIENDE ZONDAG DOOR HET JAAR 2003
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2003

DE ENGEL LUISTERT

ZELFDODING EN SCHAAMTE
Het heeft mensen altijd verbijsterd als een van hen zichzelf van het leven berooft. Iedereen voelt zich een beetje of heel erg schuldig. Schaamte omhult de herinnering. Daar heeft men vroeger vooral zwaar onder geleden. Ook de kerk wist er geen raad mee. Ze had de bijbel beter moeten lezen, het verhaal over Elia.
‘Ik moest vijfenveertig jaar worden voordat ik de waarheid over opa hoorde’, vertelde een vrouw. Ze was pas een jaar of zes toen opa plotseling dood was. Het waren donkere dagen geweest vol huilend gefluister. Haar werd niets verteld. Ze trok haar eigen conclusies. Dat een grootvader zich in het trappenhuis zou verhangen, kon de kleine nog niet bedenken. Ze had begrepen dat oma haar man van de trap had gegooid.

‘Het was vreselijk’ vertelde een vrouw, ‘ik kon er met niemand over praten. De pastoor deed zijn best. Hij is ook in de kerk begraven. Maar iedereen vroeg: waar is uw man aan gestorven? Onderweg naar Lourdes zat iemand naast me in de bus. Ze bleef maar vissen en gissen, afschuwelijk!’

BANG OM DOOD TE GAAN
Ik heb vaak gesprekken gevoerd met mensen die depressief waren. Sommigen van hen moesten elke minuut van de dag vechten tegen de bekoring om te vluchten in het genadige donker van de dood. Elke minuut en dat jaren lang. Ze baden Christus van het kruis en klampten zich vast aan de foto’s van de kleinkinderen. Ik herinner me zo'n man die opeens pijn voelde op zijn borst. Hij was toen doodsbang om dood te gaan! Nooit heb ik beter begrepen dat iemand die zich van het leven beneemt eigenlijk helemaal niet dood wil. De gedachte aan een hartinfarct of een gezwel deed hem sidderen. Dat mocht hem in geen geval overkomen. Tegelijk bleven angstige plannen spoken in zijn hoofd. Willen leven en toch de last van het bestaan niet kunnen dragen: dat gaat samen.

ELIA'S DEPRESSIE
Elia is lusteloos. Hij heeft een burn-out, zouden wij zeggen. Hij is niet meer in staat om te genieten van versgebakken brood met olijven en kinderstemmen die zijn naam roepen in de stad. Hij is bang. Hij wordt stil. Zijn eetlust verdwijnt. Zijn vrienden treffen hem dronken aan; helemaal niets voor deze profeet. Hij kraakt zichzelf af. Hij, die zo gevochten had voor het geloof in de ware god, hij vindt zichzelf een mislukkeling. De stem van zijn geweten klaagt hem aan. Elia begint zich terug te trekken. Hij is moe. Hij wil slapen zonder ooit nog gewekt te worden en hij loopt zonder voedsel een dagmars de woestijn in.
Daar zal hij niet meer uit komen zonder reddende engel. Hij gaat liggen onder de schamele schaduw van een bremstruik, het enige dat er nog groeit omdat hij diepe wortels heeft en jaren zonder regen kan.

DE ENGEL LUISTERT
Elia wordt gered omdat er een engel in zijn leven opdoemt.
De engel komt níet met goede raad. De engel luistert! De engel gaat hem níet ondervragen of opbeurende verhalen ophangen. Zij gaat geen moppen vertellen. De engel luistert!
De engel weet: voor deze mens met zijn depressie kan ik maar een ding doen, hem een veilige plek aanbieden waar hij zichzelf mag zijn, kome wat er van komt. De engel luistert.
Depressiviteit is soms een ongeneeslijke ziekte. Het fatale einde is dan niet te voorkomen. Daarom zijn schuld en schaamte misplaatst. Daarom is het zo nodig om te kunnen praten.
Er is slechts één manier waarop wij engel kunnen zijn: met liefde luisteren en de machteloosheid delen.
Sta op en eet, zegt de engel. Ze had misschien gelezen dat beweging en licht en zetmeel goed kunnen zijn.
Ze wandelen veertig dagen de Horeb op tot bij God.
We kunnen het de oude pastoors niet verwijten. Ze waren kinderen van hun tijd, zoals wij dat zijn. Maar we moeten wel vaststellen dat de kerk in het verleden veel extra leed veroorzaakt heeft omdat ze het verhaal van Elia niet goed durfde te begrijpen. Het is ook zo verbijsterend: een mens die leven wil en die dood wil tegelijk. En die enige remedie: ‘luisteren’. Dat was ook nooit haar sterkste kant geweest.

LAURENTIUS
Lieve kinderen. Vandaag vieren we het feest van de heilige Laurentius. Dus laat me eerst alle kinderen die Laura, Laurens, Lars of Lorre heten, Larry of Lenz of Laurentien, laat me die eerst feliciteren. Je hebt feest vandaag!
Laurentius stierf in 258. De keizer liet hem levend verbranden. Laurentius was penningmeester van de kerk. De keizer wilde de rijkdommen van de kerk hebben. Laurentius had gezegd: ik zal ze gaan halen. Toen had hij al het geld van de kerk verdeeld onder de armen van Rome. Hij was met de arme mensen naar de keizer gegaan en had gezegd: ‘deze mensen zijn onze rijkdom.’ Nou, de keizer liet zich niet beledigen en toen liet hij Laurentius op een rooster vastbinden en stookte er een vuurtje onder. Toen de rug van Laurentius behoorlijk verbrand was, toen zou hij nog hebben gezegd: ‘Draai me nu maar om, dan kan de andere kant ook gaar worden!’
Zo werd het door de gelovigen verteld. Een beetje cru klinkt het wel. Maar ik heb wel eens vaker stervende mensen grapjes horen maken over de dood. Met zo’n grapje laat je zien dat je boven de dood staat. Laurentius was groter dan de wrede keizer en de gemene soldaten. Daarom dus is het kermis vandaag.