VIERDE ZONDAG IN DE 40-DAGENTIJD 2003
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2003

DE KRACHT VAN HET ZIEN

VISUEEL TIJDPERK
Toen ik voor de eerste keer in Griekenland was wilde ik op een terrasje een foto maken. De eigenaar kwam naar buiten en maakte een wenkend gebaar naar beneden. Ik legde mijn toestel neer. Ik had niet begrepen dat hij ons in de keuken nodigde. Even later kwam hij weer te voorschijn. Hij had een keurig zwart pak aangetrokken. Aan de hand hield hij zijn dochter met een blauwe strik in het haar. Samen poseerden ze voor de foto. Het herinnerde me aan oude familiefoto’s. Daar stonden mijn voorzaten keurig in de kleren. Alle bloemetjes waren buiten op een rij erbij gezet.
Zo begon het visuele tijdperk waarin we thans leven. Het leven van kinderen wordt bijna per minuut vastgelegde. Aan de muur hangen de portretten van ouders en grootouders. ‘Wat heb u veel kleinkinderen’ zei ik eens vol bewondering. ‘Nee hoor, ik heb er maar drie. O u bedoelt die foto’s. Ik krijg op mijn verjaardag altijd de nieuwste portretten.’ Ze stonden allemaal in zilver ingelijst. Wij leven met de ogen. De wereld is een televisie-uitzending geworden. De oorlog ook.

ALLES ZIEN
Ik merk dat bij het dopen. Aan het eind lezen de jonge ouders een heel ontroerende tekst. Ze richten het woord tot de kleine op hun arm. ‘Lief kind’, begint de moeder. ‘Je zult veel te vragen hebben. als je vraagt naar God zal ik vertellen van de liefde.’ ‘Je zult ons eenmaal verlaten’, vervolgt even later de vader. ‘Dat zat er in toen je geboren werd...’ Het zijn ontroerende woorden. Menig ouder pinkt een traan weg. Het is indrukwekkend om te horen hoe ze de woorden uitspreken. Hun ziel klinkt daarin door. Het gekke is dat de familieleden daar niet voor open staan. Als die merken dat de ouders uit een boekje lezen, dan beginnen ze zenuwachtig te bladeren totdat ze de juiste bladzijde gevonden heb. Gewoon de ogen sluiten en luisteren en je laten ontroeren is er niet meer bij. We willen kijken en zien.

DE KRACHT VAN HET ZIEN
In voorbije eeuwen hadden de mensen beduidend minder beelden om zich heen. Er waren geen foto’s en films. Ze droegen minder brillen. Spiegels waren schaars en bestonden uit nogal oneffen oppervlakken. In die wereld was het zien van iets of iemand een veel sterkere beleving. Men voelde dat daar kracht van uitging. ‘Zevenmaal om de aarde te gaan’, dichtte Ida Gerhard, ‘als het zou moeten op handen en voeten, zeven maal om die ene te groeten...’ Het weerzien, de blik, de ogen van een geliefde nog een keer mogen zien: het zou je een enorme kracht geven.
Het geloof dat je een kracht ontvangt door naar iets speciaals op te zien, vinden we nog in de goedsdienst terug. Bijvoorbeeld wanneer de voorganger de geconsacreerde hostie omhoog heft. De aanblik alleen was eeuwenlang voor de kerkgangers genoeg ‘communie’. Het zien van een beeld van Christoffel gaf de pelgrim de zekerheid die dag niet te sterven. Onderweg naar Santiago konden ze kilometers voor Roermond hun blik al laven aan de gouden Christoffel op de toren.

OPZIEN NAAR HET KRUIS
Vandaag hoorden we een verhaal uit de woestijn. Het stadse volk, dat uit Egypte was gevlucht, werd in de woestijn danig op de proef gesteld. Het kende de overlevingstactieken van de voorvaderen niet meer. De vluchtelingen werden steeds verrast door nieuwe gevaren. Nu doken er ineens giftige slangen op. De remedie doet denken aan een magisch, heidens ritueel. Mozes maakt een bronzen slang aan een stok. De aanblik daarvan moest zoveel krachten in de mens mobiliseren dat hij het gif van de slang te boven kwam.
Johannes ziet een overeenkomst met Jezus. Niet dat hij Jezus wil vergelijken met een slang. Maar het opzien naar Hem, naar zijn angstaanjagende kruisdood, daarvan gaat een reddende kracht uit.
Misschien moesten we weer, zoals de kunstenaar Christo deed met de Pont Neuf in Parijs en andere gebouwen, belangrijke dingen een tijdje met doeken bedekken. Vroeger gebeurde dat: vasten voor de ogen. Een paarse doek over alle kruisbeelden heen. Een grote vasten- of hongerdoek ontnam tijdelijk het uitzicht op het altaar. Gewoon om de zintuigen te bedaren. Even de kleinkinderen in de la en de albums met de voorouders gesloten. Om dan nog eens opnieuw de genade, de kracht te ervaren die er uitgaat van het weerzien.

DURVEN KIJKEN
Mijn zus vertelde over eens over een trainingsweekend. Daar was een geleide meditatie geweest. De leider had de cursisten uitgenodigd op de grond te gaan liggen met de ogen dicht. Ze moesten zich voorstellen dat ze de eerste mens waren op aarde en dat ze nog nooit een ander mens hadden gezien. Toen moesten ze heel langzaam opstaan en dan de ogen openen, en elkaar aankijken alsof ze voor het eerst een andere mens zag. Dan zie je geen pukkel of een ongeschoren kin, geen roos of moedervlekje op de schouder... dan zie je een wonder! Het weerhield de cursisten overigens niet van een onbedaarlijke giechelbui.
Het kruis mag een afschrikwekkend, aanstootgevend beeld zijn, maar durf het in de ogen te zien. Het kruis van Jezus, het kruis van elke mens die onschuldig lijdt. De hongerige kinderen, de zieke buurvrouw. Kijk ze in de ogen. Durf ernaar te zien en laat het je een kracht geven die de wereld kan verbeteren!

OGEN DICHT!
Lieve kinderen. Heb je zin in een spelletje? Nou dan moet je nu even je ogen dichtdoen. Weet je wat. Laten alle mensen even de ogen dichtdoen. En je handen die houd je maar even voor de ogen. Dat deze we vroeger altijd na de communie om beter te bidden. Heb je allemaal de handen voor de ogen? Dan worden we nu heel stil. We ademen rustig. En we luisteren. Luister eens naar de geluiden buiten. (NA KORTE STILTE; CD MET VOGELGELUIDEN. DAAR OVERHEEN:) ‘Dank je wel God, dat ik mag bestaan en dat er lieve mensen leven om mij heen....’ (stilte) Zo nou kijk maar weer eens naar elkaar. En denk eraan. Met je ogen dicht kun je beter horen!