EERSTE ZONDAG IN DE 40-DAGENTIJD 2003
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2003

GOD EN DE WATEROVERLAST

GOD OF HET GIFT?
De telefoon ging. Ik had wachtdienst. Een bedroefde zoon ergens in Heerlen aan de lijn. Of ik gauw wilde komen. Ik kende de mensen niet; wist niets van de voorgeschiedenis. Viel zomaar hun huis binnen.
Een tweepersoonsbed nam bijna de hele voorkamer in beslag. Bewegingloos lag daar een vrouw. Tamelijk jong nog. Zes weken geleden nog niets aan de hand. Nu machteloos op bed. De ogen opengesperd. ‘Ze is in coma', verzekerde de zoon. In de kamer stonden allerlei mensen te treuren. ‘Of u haar wilt bedienen. Moeder is katholiek'. Zijn stem sloeg over in een huilende klacht: ‘God kan er niks aan doen, het is die vervuiling, de giftige lucht..., het eten...' De jongen was boos en verdrietig. De opmerking ontroerde me. Hij nam het voor God op. Wie had schuld? God of de natuur?
Een oud dilemma. We zijn geneigd God en de natuur tegen elkaar uit te spelen. Steeds laaiden er discussies op over de vraag wie van de twee de macht heeft: God of de evolutie? De archeologie of de bijbel? Deze gevechten doen geen recht aan de wetenschap. Ze doen zeker geen recht aan de bijbel.
Bijbelverhalen zijn er om ons te inspireren; om ons te raken met de geest van God. Niet om enig fysisch proces te verklaren. Zo ook het verhaal van Noach. Het wil met ons een goed gesprek aangaan over wat ons in dit leven te doen staat.

NATUURKUNDE OF GELOOF
Alle eeuwen door zijn er lieden geweest die de bijbel als een natuurkunde-traktaat wilden lezen. Maar ook altijd waren er gelovigen die wisten dat het verhaal een diepere betekenis hadden.
Een klein voorbeeld. In de twaalfde eeuw schreef meester Eckhard over de vrouw. Hij merkte op dat de vrouw geschapen is uit de zijde van Adam. Hij vatte dit niet op als een biologisch feit. Hij trok een belangrijkere conclusie. Hij zei: ‘Let wel, de vrouw is uit de zíjde van de mens geschapen. Dat betekent dat zij zijn gelijke is. Er staat niet dat ze uit zijn hoofd geschapen is, of uit zijn voeten.' Eckhard begreep dat de waarde van het bijbelverhaal gelegen is in de betekenis die het aan ons eigen leven geeft.
Aan het eind van de zeventiende eeuw namen de natuurkundigen het verhaal van Noach onder de loep. Hoe kon Noach de vleesetende dieren in leven houden met zo weinig prooi-dieren aan boord? Theologen opperden dat God de roofdieren tijdelijk tot vegetariërs had gemaakt. Men had ook nooit begrepen waar het water vandaan kwam om de hele aard onder te laten lopen. De oceanen bevatten daarvoor niet genoeg. Theologen namen aan dat God voor deze ramp extra water had geschapen, dat Hij na de zondvloed weer teniet had gedaan. Een predikant (Thomas Burnet) schreef een bestseller waarin hij het bijbelverhaal met de natuurkunde probeerde te rijmen. God had de natuurlijke orde geschapen en God had het niet nodig om ermee om te gaan als was het zijn vijand. Daarom neemt hij aan dat al het water verborgen lag onder een glad aardoppervlak. Bij de zondvloed zou dat water uit zijn ondergrondse reservoir gebroken zijn en de aarde zijn huidige relief van bergen en dalen gegeven hebben.
Deze gedachtenspinsels komen voort uit een fout uitgangspunt, want de bijbel is geen geschiedenisboek. Ze gaat over de betekenis van òns leven.

ONVEILIGHEIDSGEVOEL
Het Noach-verhaal komt voor in heel Klein-Azië. Er ligt een diepe angst in het collectieve geheugen van de mens. De vrees dat de natuur zich tegen hem kan keren; dat God zich tegen hem keert. Die angst is ongetwijfeld gebaseerd op ervaringen met verwoestend water. De natuur kan zo tekeer gaan dat het lijkt alsof God ‘terug naar af' wil en de wereld opnieuw wil scheppen uit de oer-chaos.
Zo'n gevoel van onveiligheid had ik voor het eerst toen ik als klein kind hoorde dat de aarde een bol was en dat de mensen ‘s nachts op hun kop hingen. Of had ik het al toen mijn moeder met mij tijdens bombardementen in de kelder vluchtte? Ik heb het als ik lees over kometen die het leven kunnen vernietigen, onverwacht, als toen de dinosaurussen van de aarde verdwenen. Of toen ik voor het eerst las dat onze zon nog ‘maar’ 5 miljard jaar heeft te gaan en dan uitdooft. Ik heb het als plotseling een hele lieve mens sterft. Zoals die jonge moeder die in zes weken geveld was. Door God? Door chemicaliën in de natuur? Het leven is onveilig en we zijn er aan overgeleverd.
Het Noach-verhaal vertelt over de mens die zich fundamenteel onveilig kan voelen, maar het spreekt ook de overtuiging uit dat er een verbond is tussen God en mens. Het zegt: ‘blijf de hoop koesteren dat er na alle geweld en dood een duif is en een regenboog. Houd het gevoel vast dat jij een mens bent als Noach, geroepen om het leven te behoeden en te beschermen. Jij bent verantwoordelijk voor het behoud van de wereld. En hoe verwoestend de natuur ook tekeer gaat, blijf hopen op een lieve God.’

TEKENING
Lieve kinderen. Noach hield van de dieren en van mensen. Toen er een enorme overstroming over de aarde kwam, bouwde hij een boot om mensen en dieren te redden. Dat moet een fantastische boot zijn geweest. Na de grote overstroming beloonde God Noach met een regenboog. Van dat verhaal heb ik een tekening gemaakt. Hij is voor jou. Thuis mag je hem kleuren. Je mag erbij schrijven wat Noach tegen ons zegt. Hang hem op je kamer of bezorg hem bij mij dan hang ik hem op in de kerk. Kom hem maar halen!