DRIEËNDERTIGSTE ZONDAG DOOR HET JAAR 2001
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2001

DE GEBOORTE VAN DE HEMEL

VAN DE WERELD VALLEN
Er is een moment geweest in ons leven waarop het tot ons doordrong dat de wereld onveilig was. Ik herinner me het nog levendig. Op de kleuterschool deden geruchten de ronde dat de aarde rond was. Het was een raadsel waarom de mensen in Australië niet van de wereld afvielen. Toen mijn vader vertelde dat de aarde ronddraaide en dat wij dus zelf elke nacht in Australië waren, overwoog is ‘s nachts in bed dat ik eigenlijk ondersteboven hing. Het kostte me weken om eraan te wennen dat de grond waarop we staan geen betrouwbare rots is. Al heel jong ontdekt een mens dat de wereld geen veilig oord is. Er zijn mensen met scharen die je de haren willen afknippen, er zijn tantes met grijparmen en zoenlippen, dreigende honden, doctors met ijskoude instrumenten tegen je borst en geruchten over boeven en oorlogen. Dat ontdek je, amper enkele jaren uit de wieg en uit de luiers. Zo veilig als op mamma’s schoot is het nergens.
Onze hele onveiligheid wordt samengevat in een beeld, bijvoorbeeld: de aarde is rond, de zon sterft over 5,5 miljard jaar, kometen kunnen ons onverwachts als ooit de dinosauriërs uitroeien.
Die schrik voor een instabiel heelal dat een kwetsbare mensheid kan vernietigen is al oud. Aardbevingen, vulkaanerupties, overstromingen, komeetinslagen en vallende sterren waren genoeg om de mens te laten fantaseren over een einde van de wereld. Maan en sterren zijn niet zo vast verankerd als ze lijken.
Onderweg naar mijn opa in Helden-Panningen vroeg ik wel duizend keer waarom de wielen van de trein niet van de smalle rails konden rijden. Mijn moeder zei eenvoudig: ‘dat gebeurt niet’. Waarschijnlijk was ze zelf bang.
Net zo onzeker als het heelal, is ook ons lichaam. Vroeg of laat beseft de mens dat zijn ‘ik’ bestaat op een chemische drager die wankel is en nare ziektes kan oplopen. Kleine kinderen zijn ontdaan als er zomaar bloed uit de vinger komt. En wat zit er in de buik...? De eerste tekening van darmen vond ik maar niks, ik had me het lichaam van binnen veel edeler voorgesteld.
Een kind ontstaat uit liefde. Het bestaat in de buik van de moeder, warm en geborgen. Het wordt geboren en gekoesterd. Het is omringd met draaiende poppen in stralende kleuren en lieflijke verhalen en liedjes. In den beginne was er harmonie, een paradijs, een liefelijke oase. Gaandeweg ontdekken we wreedheid en domme vernietigende machten.

DE HOOP VAN VRIJHEIDSSTRIJDERS
Enkele eeuwen voor de jaartelling brutaliseerde een hardvochtige overheerser het joodse volk. Jonge mannen vluchtten de bergen in en organiseerde verzetsgroepen. Het was een gevecht van David tegen Goliath. Wat moesten de joodse jongens met enkel stenen tegen de machtige wapens van de Seleuciden? In de bergen praatten ze elkaar moed in. Ze zouden desnoods sterven om hun volk te bevrijden. Op dat moment ontstaat in het jodendom het idee van het hiernamaals. Er moet toch ergen recht zijn...?
De geboorte van deze hoop heeft te maken met de evolutie van de geest. In oude tijden voelde men zich vooral lid van een familie en een stam. Een groot nageslacht was Abrahams droom. In de eeuwen daarna werd de mens zich steeds meer bewust van zijn individualiteit. Hij ging zich afvragen: hoe wordt mij persoonlijk recht gedaan? Wat gebeurt er met een jongen van zestien die voor zijn vaderland strijdt en wreed wordt omgebracht?
De vraag naar de rechtvaardigheid van de kosmos was aan de orde.
Ofwel wij leven in een noodlottig spel van blinde krachten die ons per ongeluk tot stand hebben gebracht en ons zullen vernietigen, of er is een oorspronkelijke kracht waarvan de liefde het symbool is en die ons tenslotte recht zal doen, hoe dan ook - waar dan ook.
Dat bevestigen de gelovigen. Er is zin.
Dat geloven we, of dat hopen we; in elk geval we kiezen ervoor!

DE KLEINE FILOSOOF EN DE ZON
Lieve kinderen.
“Ga met je schoenen van die bank af, Freddie; dat doe je thuis ook niet!” De stem van de moeder klonk schel uit boven het gedender van de intercity naar Heerlen. “Dat doet pappa thuis ook”, zei Freddie. Moest mamma hem maar niet voor schut zetten. Moeder zweeg. Het werd al avond. De zon stond laag aan de horizon. Freddie tuurde naar buiten. “Waarom reist de zon met ons mee?” vroeg hij ineens. Moeder schrok op. Ze herinnerde zich hoe zij vroeger als kind dezelfde vraag had gesteld. De palen langs de rails schoten langs de ramen voorbij en, wat langzamer, de huizen in de verte; maar de zon, die reisde met de trein mee, duidelijk! “De zon is er voor de mensen. Daarom.”, probeerde moeder dapper. Freddie voelde dat er iets niet klopte, maar hij vond het idee wel leuk.
De rijtuigen raasden met grote snelheid door het stationnetje van Susteren. “En de mensen bij de overweg dan, staat de zon daar ook stil?” Dat was toch vreemd. Hij staat stil voor de fietsers bij de slagboom en hij reist mee met de trein. Er viel een stilte. Die werd ruw onderbroken door een trein uit tegengestelde richting.
Nu melde Freddie zich weer. “En de mensen in de andere trein, reist de zon ook met die mensen mee?” Het klonk achterdochtig; zou de zon mee reizen naar Heerlen en naar de Efteling? Moeder wist het niet. “Ik zei toch, de zon is er voor alle mensen, ook voor de mensen in de andere trein!” Freddie was niet helemaal tevreden, maar het was erg mooi, de ondergaande zon, de duttende passagiers... Freddie nam het in zich op met neus en voorhoofd tegen het koude raam gedrukt.
En daar had Freddie een nieuwe inval. Die kon moeders ongelijk bewijzen. “Maar nou, nou gaat de zon helemaal onder. Dan is hij er niet meer voor alle mensen.” Freddie vouwde daarop zijn handjes achter zijn nek en ging achterover op de bank liggen, een beetje triomfantelijk. “Nou gaat de zon naar de mensen aan de andere kant van de wereld. Ik zei toch dat hij er voor iedereen was..., en doe je voeten van de bank!” De kleine filosoof liet gelaten de beentjes naar beneden bungelen. De zon had nog veel geheimen!