TWEEDE ZONDAG VAN DE VEERTIGDAGENTIJD
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2000

MENS, DURF TE DROMEN!

ZELFVERVLOEKING
Ik mag dood neervallen, als het niet waar is!’ verzekerde een moeder fel. Haar twee kinderen protesteerden: ‘Voorzichtig, mam, dadelijk val je nog om.’ Ze durfden het woord “dood” niet te herhalen. Moeder was verzwakt en erg vergeetachtig. Ze werd fel als er aan haar verstand getwijfeld werd. ‘Jullie denken zeker dat ik aan het.... uh, dingesen ben, hoe heet dat ook weer?’, verweerde ze zich nog.
Het bestaat nog steeds: de neiging om jezelf te vervloeken, ‘ik mag doodvallen’. Daarmee laten we blijken hoe zeker we over iets zijn. Het is een restant van een oud mensbeeld. In vroeger tijden toen er nog heel magisch werd gedacht, had zelfvervloeking grote betekenis. Men geloofde immers werkelijk dat je met het noemen van een ongeluk, het kwaad over je afriep. Met de uitroep ‘Ik mag doodvallen’ speelde je dus werkelijk met je leven. De bewering was een krachtig argument in een discussie. U kent het ritueel wel om dan op blank hout het genoemde kwaad af te kloppen. Jezus hield daar overigens niet van. ‘Je moet niet zweren op je hoofd; dus niet zeggen: “m’n kop er af”, maar je ja moet ja zijn en je nee nee.’

VERVLOEKINGSRITUEEL
In oude tijden ging men nog verder. De nomaden hadden een speciaal ritueel om een belofte kracht bij te zetten. Het werd voltrokken als partijen een verdrag met elkaar sloten en elkaar een belofte deden. De dood werd dan uitgebeeld door dieren middendoor te snijden. De helften werden in twee rijen gelegd en degenen die elkaar iets hadden toegezegd liepen door de halve kadavers heen. Daarmee demonstreerden zij: het mag mij vergaan als deze dieren, wanneer ik mijn belofte niet houd; mijn kop eraf als ik niet woord houd.
Abram heeft in opperste vertwijfeling dieren geslacht. Hij heeft God trouw beloofd. Hij is tussen de kadavers heen gewandeld. Hij heeft gebeden om nageslacht. Die nacht heeft hij een droom. Er verschijnt vuur in de nacht. Het wandelt midden tussen de kadavers door. Nu heeft ook God het verbond ondertekend. Abram zal vader van een groot volk zijn.

VERLANGEN NAAR KINDEREN
Het lijkt allemaal erg bloederig en kostbaar. Een kalf, een ram, een bok, duiven... Je ziet Abraham al met stokken en een mantel in de weer om steeds feller wordende gieren weg te jagen. Een macabere dans in de woestijn, bij een ondraaglijke stand. Wat een verspilling.
En toch. Wat hebben mensen er nog steeds voor over om een kind te krijgen? Zij offeren er hemel en aarde voor. Veel kinderloze echtparen ondergaan jarenlange onderzoeken en behandelingen; huilen nachtelijke tranen en hebben er veel geld voor over. Het verlangen om moeder en vader te worden kan enorm zijn. Tegenwoordig geven we daar minstens zoveel geld aan uit als wat een driejarige koe, bok en ram kosten. Wat dat betreft is er weinig veranderd.

ZIN GEVEN IN HET DONKER
En dan gaat het soms mis. Na jaren verlangen en dokteren en eindelijk succes werd een kindje veel te vroeg geboren en het stierf. De rouw van de ouders was niet te meten. Een stoute droom waarin ze aanvankelijk niet hadden durven geloven viel in duigen. Ze waren verslagen. De handen waren al zo bereid geweest om te wiegen. De borsten om te voeden. De lippen stonden al naar kussen, en nou was hun kindje dood. Wat is daar de zin van? Is daar nog enig perspectief?
De moeder keek op. De ogen rood en nat. Er brak een flauwe glimlach van genegenheid door en ze zei: ‘En toch heeft dit lieve vrouwtje een moeder van mijn gemaakt...’
Mensen kunnen het niet laten. Ze zoeken altijd perspectief. Ze zoeken altijd zin en betekenis. Zelfs op de brandende ruïnes van de oorlog. Zelfs bij een dood kind. Mensen zoeken zin.

MENS DURF TE DROMEN
Ook toen een jongeman werd bedreigd met de dood, een man vol idealen van brood voor alle mensen, vergeving en liefde. De haat van de geschiedenis maakte weer eens een onschuldig slachtoffer. Ook toen waren er mensen die perspectief zagen. Zij kregen een visioen van Jezus met Mozes en Elia. Het doet er niet toe waar hun gesprek over ging. Hun verschijning is veel zeggend. Elia was nimmer gestorven volgens de verhalen. Hij was in een wagen van vuur naar een andere werkelijkheid gegaan. Zijn aanwezigheid geeft de gemartelde Jezus de glans van de eeuwigheid. Mozes wel, die was begraven, vlak voordat hij het beloofde land had bereikt. Het visioen van deze drie figuren is een poging om in de taal van de dromen het onzegbare uit te drukken, namelijk dat zelfs de dood is ingebed in een grotere werkelijkheid en dat daar het licht van God regeert.
Dat zeggen de verhalen van deze zondag: Mens durf te dromen! Laat een droom van licht zelfs je donkerste dagen draaglijk maken. Even een glans uit de hemel, even, dan is het weg. Je kunt er geen hut bij bouden...

DUIKVLUCHT
Lieve kinderen. ‘Kees, zit je weer te dromen?’, riep de juffrouw schel door de klas. Kees had zijn vuist onder zijn kin en staarde naar buiten. Eerst om na te denken hoeveel 63 gedeeld door 8 is; maar toen hij eenmaal de lucht zag toen vloog hij met de zwaluwen mee en streek laag over het schoolplein. De andere kinderen van de klas hielden op met spelen. Ze keken allemaal naar boven. Daar kwam Kees weer, de armen gestrekt in een duikvlucht..., zoemmmm, en iedereen klapte vrolijk. ‘Dat dromen dient nergens toe! Zo zul je het niet ver schoppen!’ Kees schrok op. ‘Sorry, had u het tegen mij...?’ Ineens wist hij het weer, of liever, wist hij het nog steeds niet, 63 gedeeld door 8.
Twintig jaar later. Kees was een grote jongen. Hij was blijven dromen. En zijn dromen hadden hem ver gebracht. Vandaag had hij feest. Hij was geslaagd en had eindelijk alle diploma’s om piloot te mogen zijn. Alleen duikvluchten over de speelplaats..., hij had geleerd dat dat niet mocht. De juffrouw had ongelijk. Dromen heb je nodig in je leven. Alleen dromen van mensen kunnen deze wereld beter maken.