EERSTE ZONDAG IN DE 40-DAGENTIJD
© Harrie Brouwers, Voerendaal 2000

MIJN VRIEND NOACH

NOACH, OUDER DAN DE BIJBEL
125 Jaar geleden had de Engelsman George Smith onder een zandheuvel bij het oude Ninive kleitabletten gevonden. Hij slaagde erin deze te vertalen en tot ieders opwinding vond hij fragmenten van bijbelse verhalen over de schepping en de zondvloed. Alleen, deze Assyrische versie was veel ouder dan de bijbel. De “Daily Telegraph” in Londen loofde een prijs van twaalfduizend pond uit voor degenen die de ontbrekende kleitabletten zou vinden, een naald in een hooiberg. Maar het wonder geschiedde: Smith vond het complete “Gilgamesj-Epos”.
De tekst is tweeëneenhalf duizend jaar voor Christus geschreven. Het bijbelse verhaal pas rond 600! De bijbelse schrijvers die als gevangenen in Babylonië zaten, hebben de oudere versies gekend. Ze hebben eruit overgenomen maar ook erin veranderd.

VERSCHUIVING AARD-AS
Inmiddels gingen archeologen zich met de zondvloed bezighouden.Is Noach een herinnering van de mensheid aan een heuse catastrofe?
De Sumeriërs verdeelden hun geschiedenis in twee delen: de koningshuizen vóór en ná de grote vloed. Er werden sporen gevonden. In Ur was rond vierduizend een grote overstroming geweest. Maar dat is volgens de Sumerische koningskalender niet oud genoeg. Zou het Noach-verhaal misschien een oeroude angst bewaren? Zou het mogelijk zijn dat een verschuiving van de aardas, ergens tussen 8000 en 15000 voor Christus en de daarbij behorende plotselinge klimaatsverschillen, smeltend poolijs, stijgende zeespiegel, vulkaanuitbarstingen, enorme regenbuien..., zou het mogelijk zijn dat ze in dit verhaal opgetekend zijn?

DE MENS NOACH
Dan is de volgende vraag: zou Noach ook hebben bestaan? Ik bedoel niet dat alle bergtoppen op alle continenten verdronken land waren of dat het mogelijk is in een boot de hele fauna te redden, een boot van 150 meter lang, 25 meter breed en vijftien meter hoog. Nee, mij ontroert de gedachte aan een mens die bijna als een kind, zo bezorgd en vindingrijk, zijn boot heeft opengesteld om de wereld van God te redden. Is er duizenden jaren geleden een familie geweest die het heeft opgenomen tegen catastrofen omdat ze de wereld zo mooi en kostbaar vond? De verhalenvertellers hebben dat voor mogelijk gehouden. Het is denkbaar. Ze zijn er geweest, de Noachs, de mannen en vrouwen die de wereld wilden redden. Ze werden helden.

GODEN RONDOM NOACH
Hun epos kreeg bij de Sumeriërs de entourage van Sumerische goden. De joden vertellen het binnen hun eigen theologisch kader. Dit levert interessante verschillen op. Voor de joden is de vloed geen spel van de goden. Voor hen geen god Eki die door het lawaai van de mensen in zijn slaap is gestoord en daarom de aarde wil vernietigen, zoals nòg oudere Sumerische bronnen vertellen. Voor hen is de zondvloed een keerpunt; het verhaal van de ene God die opnieuw met zijn volk geschiedenis gaat bouwen. Een God die barmhartig is en die “eens maar nooit weer” zegt en de regenboog als teken van verzoening aan de hemel plaatst. Dat was nieuw.

WAAR DE REGENBOOG BEGINT
De regenboog heeft mensen altijd erg beziggehouden. Waar begint hij toch en waar eindigt hij? Wij weten dat het centrum van de regenboog niet ergens in het landschap ligt maar in het oog van de toeschouwer. De uiteinden verplaatsen zich dus weg van wie ernaar zoekt en dat maakt hem mysterieus. In oud-Germaanse heldenliederen zijn ze de brug waarlangs goden naar de aarde kwamen. Indiase verhalen zien hem als wapen van de oorlogsgod. Dagobert Duck ging er een pot goud zoeken. Alleen de joden zien hem als een verzoeningsteken van hemel en aarde. Gods garantie dat de zon zal stralen aan het einde van de regen.

HELD NAAR GODS HART
Zo is Noach een sympathieke oude heer. Hij houdt van het leven. Hij wil de dieren meenemen in zijn schip, zoals een kind kevers en spinnen in jampotjes bewaart, met gaatjes in de deksel en sprietjes gras. Mensen houden van Noach. Geleerden hebben met liefde zijn ark gereconstrueerd en de resten ervan gezocht in dure expedities naar de Ararat, een meer dan 5 kilometer hoge berg tussen Turkije en Rusland. Ze hebben berekend dat er 72 vertrekken waren in de ark en 32 voor de vogels. Ze hebben bedacht dat God de vleesetende dieren wel tijdelijk een andere honger zou hebben gegeven. En ze hebben ademloos met Noach staan wachten of de duif ook terugkeerde. Die duif met de palm is een wereld-teken geworden van verzoening en vrede.
De man Noach, deze held naar Gods hart, heeft bestaan. Ik ken zelfs enkele van zijn zonen en dochters, mensen die de schepping willen redden. Ze redeneren niet. Ze doen en rekenen op de regenboog als Gods kroon op hun werk!

DE ADELAAR, DE MUS EN DE DUIF
Lieve kinderen. Als je ooit met pappa en mamma in Utrecht bent moet je naar het Catharijnenconvent gaan. Daar in de kelder is een prachtig theater gebouwd door Dick Bruna, de vader van Nijntje. Dat gaat over Noach.
Toen er een grote overstroming kwam bouwde Noach een schip omdat hij alle dieren wilde redden. Na veertig dagen werd het droog en langzaam begon het water te zakken. De dieren in de ark werden onrustig. Ze wilden weer naar buiten. Noach ging de zaal met vogels binnen. “Ik zoek een vrijwilliger”, zei hij. “Die moet gaan rondvliegen om te kijken of het land al zichtbaar is.” De adelaar stak een vleugel omhoog. “Ik wil wel, ik heb sterke vleugels, ik kan ver en hoog vliegen”, krijste hij. Maar Noach dacht bij zichzelf: “dat klopt wel. Je bent sterk en je hebt ons niet nodig. Als jij land ontdekt dan zien we je nooit meer terug!” “Neem mij maar”, piepte een mus dapper vanaf de vensterbank. Maar Noach dacht: “je bedoelt het goed, maar als jij een half uurtje hebt rondgefladderd, dan weet jij nooit meer de weg terug.” Toen zag Noach de witte duif. “Jou wil ik hebben”, riep Noach uit. “Je bent een lieve vogel die ons zeker niet zult vergeten en God heeft je het geheim gegeven om de weg terug altijd te vinden.” En daarom liet Noach een duif vrij. En na zeven dagen keerde de duif terug met een groen takje in de bek. Er was feest in de boot!