VIERËNTWINTIGSTE ZONDAG DOOR HET JAAR
© Harrie Brouwers, Voerendaal

ZONDER AANDACHT WORD JE GEK

DE TWEE-JARIGE EN RACHMANINOW

Kunt u zich die grammofoonplaat herinneren - ik meen van het Maastrichts salon-orkest - waarop een concert van Mozart staat met daardoorheen mee kwetterende merels en nachtegalen?
Verleden week zat er een groot gezelschap in het Crematorium. Een moeder was gestorven. Het verdriet was groot. De familie had een pianoconcert van Rachmaninow uitgekozen. Het was een zwaar stuk muziek waarnaar iedereen aandachtig luisterde, of althans waarbij iedereen deed alsof hij luisterde. Deze aandacht voor iets buiten ons, voor de kist en al die droevige muziek, werd een klein kindje veel te veel. Het meisje, zo hoorde ik later was nog geen twee jaar oud. Het had een hele kerkdienst ook al achter de rug. Nu liet zij zich verlokken door de brede gangen van de aula en de dikke lopers. Ze begon een wedstrijd tegen zichzelf te rennen en sprak hier en daar een bezoeker aan. Plotseling sprintte ze weer langs de kist voorbij; ze viel pardoes, stond op en stak haar armpjes verrijzend in de lucht en zei tegen haar bedroefde opa: "Daar ging ik." De weduwnaar glimlachte. Dit kind samen met Rachmaninow was mooier dan de zangvogel bij Mozart. Rachmaninow kreeg die extra dimensie die hij nodig had.

AANDACHT SCHEPT

Kleine kinderen hebben veel aandacht nodig om zich te ontwikkelen. Tijdens kerkdiensten kun je dat van hieraf mooi gadeslaan. Een kind ondervindt hier dat aandacht uitblijft. "Ssssjt...!" is de boodschap. Dat helpt nooit. Integendeel. Het kind voelt de nervositeit van zijn ouder. Hier moet meer uit te halen zijn. "Ssssjt!", klinkt het wat harder. Al dat "Ssssjt" is tenminste aandacht! Aandacht is een levensbehoefte. Het kind laat zich steeds luider horen en tenslotte zie ik een ouder met iemand op de arm naar buiten lopen, nu wordt het protest echt luid. De ouder versnelt zijn tred. Kinderen ontwikkelen strategieën om voldoende aandacht te verwerven. Ze ontdekken dat je aandacht krijgt door goed te zijn, zindelijk of je bord helemaal leeg te eten, door een dansje of een liedje.
Maar er zijn ook kinderen die hun dansje tevergeefs doen en wier tekeningen weinig waardering oogsten. Die zoeken andere manieren. Schreeuwen en vloeken geeft ook aandacht. Weliswaar bestraffend, maar in elk geval aandacht. Knallende bromfietsen, van bassen vibrerende auto's, slippende banden, ze geven aandacht; een luid gesprek in een treincoupe door je telefoontje met je secretaresse...
Er zijn veel manieren om aandacht te krijgen. Dat is goed. Het bouwt de samenleving op en innoveert iets nieuws. Soms is het zoeken van aandacht vernietigend, jaloers of misdadig.

MEESTEN KOMEN AAN HUN TREKKEN

De meeste volwassenen hebben hun leven zo ingericht dat ze voldoende aandacht krijgen. Ze zijn bijvoorbeeld getrouwd. Het huwelijk gaat niet altijd over rozen, maar er is aandacht, zwijgend soms of mopperend. Maar je bestaat. Er zijn kinderen, lief of opstandig; je wordt niet genegeerd; je bent niet niemand; er is je werk. Je inkomen is ook een vorm van beloning. Voor mij zijn er de zondagse preken die u aandachtig beluistert. Ik voel dat vanaf deze plek. Als u geïnteresseerd kijkt, wordt de preek beter. Als iemand begint te gapen, of een roman uit de binnenzak haalt, word ik gedemotiveerd. Ik heb geen klagen.

MAAR ANDEREN...

Maar dan komt iemand er ineens alleen voor te staan. De dienst in het Crematorium is afgelopen. Rachmaninow en de danspasjes van je kleinkind zijn verstomd. Niemand om goeie morgen te zeggen. Niemand die ziet dat je thee knoeit. En dan kun je wel een blokje omgaan, maar aan wie moet je vertellen dat er op de hoek is ingebroken en dat de bladeren van de bomen vallen. Alles wordt zonder aandacht van een ander zinloos.
Of je wordt ziek. Je kunt niet meer scoren met je werk, je kunt geen lof meer oogsten met je groentetuin. Er valt niets meer te breien voor je kleinkind of te klussen bij je zoon. Je bent aangewezen op anderen, op professionele hulpverleners. Voor hen ben je een patiënt, een van velen.
Maar jij voelt je nog die gezonde mens, die ineens in een maalstroom terecht is gekomen van kwalen en onderzoeken. Je hele identiteit is in een crisis. Dat is niet te verwerken zonder aandacht. Een mens wordt gek zonder aandacht. Het is een fundamentele behoefte. "Het is een mensenrecht" zegt de vijftigjarige zonnebloem vandaag op Nationale Ziekendag.

ZONNEBLOEM

De leden van de Zonnebloem maken het waar. Ze maken werk van die aandacht. En als je vraagt hoe ze het zolang volhouden? Nou ze hebben ontdekt dat je evenveel aandacht krijgt als dat je geeft. Het bezoeken van zieken en ouderen maakt jezelf rijker en wijzer. Zij hebben immers ook tijd en aandacht voor jou. Bezoeker en bezochte maken elkaar mens.
"Als je toch zou beseffen", zegt Jezus in het evangelie, "hoeveel genade jij mag genieten van God..., het zou je niet moeilijk vallen voor de ander genade te zijn!"

TIMO' S HANDY
Lieve kinderen, Timo was een leuke jongen, "maar" zo zei zijn moeder altijd hoofdschuddend, "die jongen heeft veel aandacht nodig. Daar had moeder gelijk in. Ik was Timo al eens tegengekomen in Heerlen. Daar liep hij in de Saroleastraat luid te praten door een draagbaar telefoontje. "Hoe komt Timo aan een gsm?", vroeg ik me af. "Hij is er pas negen!" Maar dichterbij gekomen zag ik dat hij de afstandsbediening van de televisie had meegenomen en maar deed alsof...!
Het is leuk als kinderen aandacht vragen. Die worden later kunstenaar of journalist, of toneelspeler of politie of bisschop.
Maar het is heel erg als mensen te weinig aandacht krijgen. Een schilpadje kun je nog wel eens dag aan zichzelf overlaten. Maar met je hondje zul je toch elke dag moeten spelen. Anders wordt ie vals. Dan moet ie proberen om op allerlei gekke manieren op te vallen. Dan bijt hij Marielle in de kuiten of zoiets.
Ook grote mensen hebben aandacht nodig. Daarom vind ik het zo fijn dat de kinderen van groep 5 en 6 iets gemaakt hebben voor ouderen en zieken. Samen met iemand van de Zonnebloem gaan zij vandaag bij hen op bezoek. Neem je draagbare telefoon maar mee!