DRIEVULDIGHEIDSZONDAG
© Harrie Brouwers, Voerendaal

HET DIEPSTE GEHEIM

HOORNS OPZETTEN
Kent u de uitdrukking 'iemand hoorns opzetten?' (Als ik begin met "Kent u die uitdrukking..." voel ik me dominee Grendaat). "Iemand de hoorns opzetten" betekent iemand met overspel bedriegen. De uitdrukking komt uit de beeldende kunst.
Mozes daalt van de Sinaï af met de tien geboden. Daar ziet hij hoe het volk een gouden kalf aanbidt, dus overspel pleegt met een afgod. Omdat Mozes op de berg de heerlijkheid van God heeft ervaren straalt er hemels licht van zijn gelaat. Beeldhouwers als Michelangelo hebben deze lichtstralen als twee hoorns op Mozes' voorhoofd uitgehouwen. Men ging deze als opvatten als de symbolen van bedrogen zijn, maar ze betekenen het licht van Gods nabijheid.

GOD IS NIET TE ONTKENNEN
Toen ik les gaf zeiden leerlingen vaak: "God bestaat niet..." Mijn antwoord was: "Je kunt niet zeggen dat God niet bestaat als je niet eerst hebt gezegd wat je met God bedoelt." Je kunt niet zeggen dat "Waramondo" niet bestaat als je niet hebt verteld wat je met dat woord bedoelt. Dat is het probleem.
We weten niet hoe God is. Daarmee lijkt de vraag of Hij bestaat onbeantwoordbaar.
Laten we eerst een werkhypothese opstellen. Laten we onder God verstaan alles wat er is, en laten we daaraan toevoegen dat alles-wat-er-is bij ons eerbied en bewondering oproept. Dat we iets hebben met alles-wat-er-is'. Het laat ons niet koud. Het heelal en wat erachter schuilt, kan ons bang maken. Het kan ons onzeker stemmen of dankbaar en ons klein doen voelen. Dat alles vatten we samen door het niet 'alles' te noemen maar 'God'. Het is alles met een geheim dat zich aan mij wil openbaren. De werkelijkheid is niet een grote stofmassa waarvan ik de waarnemer ben. De werkelijkheid verbergt een mysterie waardoor het groter is dan ikzelf. Ik kom eruit voort, ik ben erin ontwaakt en ik voel dat mijn bestaan een bedoeling heeft. In dat aanvoelen ontstaat het begrip God.

GODSBEELDEN SNEUVELEN
Mensen die zeggen dat God niet bestaat kunnen alleen bedoelen dat een bepaalde voorstelling van God niet klopt. Dat zij een bepaald beeld van God niet in overeenstemming kunnen brengen met het beeld dat ze van de werkelijkheid hebben.
"Ik kan niet meer geloven" vertrouwde een weduwnaar me toe. Hij zat elke week in de kerk maar nu zijn vrouw hem ontvallen was, kan God er bij hem niet meer in. "Ze heeft nooit een vlieg kwaad gedaan en al die schurken die oorlog voeren leven verder."
Deze man heeft ontdekt dat God niet de Sinterklaas is uit zijn jeugd, niet de garantie ervoor dat kwaad onmiddellijk wordt gestraft. Zijn oude beeld van God is in een crisis. Hij gaat vermoeden dat de werkelijkheid veel wreder en onrechtvaardiger is en dat God lief maar ook huiveringwekkend is, als een moeder of vader die we pijnlijk kunnen missen en naar wie we hartstochtelijk verlangen.

SJEKINA
Zo zijn beelden van God steeds in ontwikkeling, steeds meegroeiend met onze ervaringen. De joodse traditie spreekt over de heerlijkheid van God. Chagall schildert die "sjekina", de tegenwoordigheid van God, vaak als een vogel die aanwezig is op bruiloften en begrafenissen. De bijbel spreekt over licht dat van iemands gezicht straalt.
Of van een wolk. Een wolk is ongrijpbaar, iets dat voortdurend verandert, op een oliebol lijkt of op een lichaam, telkens niet is wat we hoopten, iets dat blijft boeien. Ook iets dat over je kan vallen, waarin je tastend verder moet, iets dat je het zicht op al het andere ontneemt.

HET GEHEIM VAN GOD
Gods tegenwoordigheid ervaren, is dat beeldspraak? Of bedoelen de oude vertellers iets dat ze werkelijk beleefd hebben? Kun je het geheim achter leven en sterven; kun je diepte van dit bestaan rechtstreeks ervaren? Wordt met de heerlijkheid van God zoiets bedoeld als een diep geluksgevoel dat over je kan vallen, zomaar op een woensdagmiddag met een lieve medemens wandelend in het bos of een bergtop beklimmend.
Is het dat zeldzame intens gevoel van vrede met je plek tussen de mensen, met je plaats in de geschiedenis.
Dat diepe bewustzijn dat over je valt zomaar op de achtersteven van een schip turend langs het spoor dat de boot in het water trekt tot aan de horizon terwijl de vrije wind fluistert over hoe dichtbij de schepping zich realiseert? Is dat de heerlijkheid van God?
Als je in de ogen van de zieke ineens een gloed van dankbare berusting waarneemt, als je een kind dat zich ongezien waant ziet dansen achter een vlinder aan..., is dat de heerlijkheid van God?
Ik denk het. Ik denk dat dit de momenten zijn waarop het heelal meer is dan een dooie massa. Het zijn de momenten waarop je een groot geheim gaat vermoeden. Dan begint God te dagen, dan begint het stoeien met beelden en voorstellingen om de verrukkelijkheden en verschrikkelijkheden van dit heelal te passen in ons hoofd en in ons hart.
Je kunt niet zeggen dat God niet bestaat. Je kunt eigenlijk ook niet zeggen dat Hij wel bestaat, want Hij is er niet zoals mensen zijn. Hij is er zoals wolken zijn zegt het verhaal van vandaag, bewegend, veranderend, ver boven je en soms ineens rondom je.

DE BLINDEN EN DE OLIFANT
Lieve kinderen. Er waren eens vier blinden in de dierentuin. Ze mochten een olifant betasten. Eén stond vlak voor zijn snuit. Hij voelde de kronkelige slurf. De ander stond naast het beest en betastte de ivoren slachttand. De derde blinde stond wat opzij bij de grote voorpoot. De laatste stond àchter de olifant en voelde de staart. Toen de vier thuis kwamen merkte eentje op: "Olifanten lijken op slangen die uit de bomen hangen." "Welnee riep de tweede ze lijken juist op boomstammen die uit de grond groeien." "Hoe komen jullie erbij, ik heb ze zelf gevoeld als een gladde spitse steen." "Een wiebelend koortje met een kwastje zul je bedoelen" zei de vierde. Zo maakten ze ruzie. De oppasser kwam binnen: "Stil maar, want jullie hebben alle vier gelijk. Een olifant is zoveel." Waarom vertel ik dit? Wel, met God is het ook zo. Je moet er niet teveel ruzie over maken, want God verschijnt op zoveel verschillende manieren in een mensenleven. De een noemt hem Vader, de ander Moeder, een derde Iets, weer een ander Zin in het leven of Licht. Hij is het allemaal. In de oude kunst wordt hij soms als drie spelende dolfijnen getekend!