ZESDE ZONDAG DOOR HET JAAR
© Harrie Brouwers, Voerendaal

OP DE GEZINDHEID KOMT HET AAN!


LAATSTE WOORDEN "LUIE EGOIST"
Toen ik de uitvaart van haar man aan het bespreken was, had ze er met geen woord over gerept. Misschien was ze bang dat ik er in de dienst iets over zou zeggen. Maar na de begrafenis begon ze voorzichtig te vertellen. Op die fatale maandagochtend was ze vroeg opgestaan. Uit ergernis. Ze had haar man gevraagd om maandag eindelijk eens de hal op te ruimen. Die stond vol met resten van een kleine verbouwing. 's Middags kwamen haar zussen op bezoek. Die troep moest weg, vond ze. Haar man had geprotesteerd. Hij zou maandagmiddag gaan biljarten. 's Morgens wilde hij uitslapen. En nou was het maandag en ze liep geïrriteerd naar beneden en stampte op de treden van de trap, sloeg met de deuren en liet de kraan lang lopen in de hoop hem wakker te maken. Na een halfuur was de koffie klaar en ze had geroepen. "Kom je nou?" En toen ze niets hoorde had ze geschreeuwd: "Luie egoïst!" Nog een half uur had ze zich zitten ergeren. Toen was ze naar boven gegaan. Ze vond haar man dood. Ze voelde zich slecht en schuldig. Zou hij nog gehoord hebben dat ze kwaad de trap afliep?
Zou hij dat verwijt "egoïst" nog hebben opgevangen in zijn onderbewustzijn? Zou hij gister de dood al in zijn lijf hebben gevoeld en daarom het halletje onbelangrijk hebben gevonden? Achtendertig jaar waren ze getrouwd geweest, verliefd geweest en vervreemd van elkaar, dol op de kinderen. Ze hadden elkaar opnieuw gevonden, goede en kwade dagen meegemaakt. En nu was hun verbond geëindigd in boze woorden. Ze begon te huilen.

UITERLIJK EN INNERLIJK
Haar verhaal bezorgde me een brok in de keel. Het was zo'n goede vrouw. Zoveel jaren was ze haar man trouw en nabij geweest. Er was geen enkele reden om zich schuldig te voelen. Ze was zorgzaam en toegewijd. Alleen, het was zo'n beroerde samenloop geweest van omstandigheiden. Hoe kan ik haar duidelijk maken dat niet de uiterlijke toevallige gebeurtenissen iets slecht en zondig maken? Hoe kan ik duidelijk maken dat niet haar scheldwoord de verhouding symboliseert? Hoe kan ik haar vertellen dat de goedheid schuilt in de gezindheid, in haar liefde voor haar man, al die vele jaren.
Deze vrouw, en wij allemaal, hebben de neiging om ons schuldig te voelen als er om ons heen erge dingen gebeuren. Als we tegen een geparkeerde auto botsen en die helemaal in elkaar gedeukt wordt. Misschien is het een beetje kinderlijk, maar zo voelt dat. Veel schade: grote schuld. Veel protesten: groot gevoel van tekortschieten. En anderzijds: weinig protesten, dat stelt gerust. Kleine schade, daar stappen we makkelijk overheen.

DE ZONDE STEEKT IN HET INNERLIJK
Zo was het ook bij de joden. "Gij zult niet doden" stond in de tien geboden. Nooit? Mag je doden om je kind te verdedigen? Of als een vijandig land je overvalt? Er bestonden discussies over en ook Jezus wordt de vraag voorgelegd. "Gij zult geen echtbreuk plegen"stond in de wet. Daarbij dacht men vooral aan de vrouw. Elk contact dat zij had met een andere man was echtbreuk. De man had meer ruimte. Met buitenlandse of ongehuwde joodse meisjes kon hij zijn gang gaan. Zolang hij maar geen andere joodse man benadeelde. Wat vind je daarvan?, vraagt men aan Jezus. En Mozes had gezegd dat een man zijn vrouw mag verstoten als hij iets onbehoorlijks bij haar vond. Tja, wat is onbehoorlijk? Dat kan variëren van ontrouw tot aangebrande aardappels. "Wat vindt jij daarvan?" vroeg men Jezus. Zo leerde Mozes dat je de naam van JHWH niet onnodig mocht gebruiken. Maar, kun je dan wel een eed zweren op de stad van God, of op zijn huis...? Wat vindt Jezus daarvan...?
Jezus ergert zich aan zulke vragen. Ze willen een scheidslijn trekken tussen deze daden en gene daden. Tussen deze gedachtes en gene gedachtes. Maar dat is niet het verschil tussen zonde en goedheid. Als de vrouw die haar man dood vond op maandagochtend, als zij in plaats van "Egoïst" "Lieverd" had geroepen, dan was zij niet beter of slechter geweest. Ze was achtendertig jaar een goede vrouw geweest. En als ze géén goede vrouw was geweest, had een laatste lieve uitroep daar niets aan veranderd! Je moet niet naar de uiterlijkheden kijken maar naar de gezindheid. Je moet niet kijken of er een lijk ligt, maar of je je broeder haat dan wel liefhebt. Niet de daad maakt de zonde maar de gezindheid. Wie naar een vrouw kijkt met de bedoeling haar te bezitten, heeft de zonde al in zich. Wat Jezus probeert in de Bergrede is het geweten van mensen een meer volwassen te maken. Niet de uiterlijke daden en woorden bepalen wat zonde is, maar de bedoelingen die eraan ten grondslag liggen.

WIE IS HET STOUTSTE?
Lieve kinderen. We gaan een wedstrijd doen tussen Mieke en Leon. Jullie zijn de jury. Jullie moeten zeggen wie is het stoutste. Leon of Mieke? De moeder van Mieke moest even naar de apotheek. De pillen van oma waren op. "Nergens aankomen", had moeder gezegd, "En je hoeft de deur niet open te maken als het belt. Ik ben zo terug." Toen was Mieke alleen in huis. Ze voelde zich een grote meid. Mamma liet het hele huis aan haar over. Een beetje eng was het ook. Had ze maar iets te doen. Weet je wat? Ze kon vast gaan afwassen, dan zou mamma helemaal trots zijn. Ze liep naar de tafel en stapelde de borden op. Nog een vuile kom er bovenop, Daarmee voorzichtig naar de keuken. Ze moest de hele stapel een beetje hoger hijsen om ze op de aanrecht te zetten, en toen, jawel, daar viel alles kletterend op de stenen keukenvloer in duizend scherven. Mieke huilde dikke tranen. Wat zou mamma boos zijn! Alle borden kapot van mamma's mooiste servies. En nou Leon. Leon had verloren met mens-erger-je-niet. Hij had zich wel geërgerd. Heel erg geërgerd zelfs. En toen had hij het bord omver gestoten en geroepen: Stom spelletje. Leon, riep mamma, ga jij je maar even afkoelen op de gang. Boos stond Leon op de gang en in zijn kwaadheid gooide hij de jassen van zijn zusje van de kapstok op de grond. Nou...? Wie was het stoutste. Mieke met de vijf kapotte borden en een kom? Of Leon met die de jassen van zijn zusje op de grond gooide? Steek je hand maar omhoog. Wie vond Mieke het stoutste? Wie Leon?
(Laat zien, dat kinderen, jonger dan tien, vooral letten op de schade, terwijl oudere kinderen de bedoeling meewegen. Conclusie: Jezus kijkt naar de bedoeling en Mieke bedoelde het goed!)