VIERDE ZONDAG IN DE ADENT
© Harrie Brouwers, Voerendaal

BIJVOORBEELD JOZEF

TENSLOTTE DE GEBOORTE
Toen Mattheus klaar was met zijn verhaal, toen hij had verteld dat Jezus vermoord, maar niettemin bij God was; toen hij de voornaamste redevoeringen van Jezus had samengevat, toen besloot hij - of één van zijn leerlingen - aan het boek een geboorteverhaal toe te voegen. Literair gezien was dat niet zo fraai: zijn relaas ging immers over het leven van de volwassen Jezus. Collega Marcus was zijn boek ook bij de dertig jarige Jezus begonnen en hij had het daarbij gelaten. Als je daar een geboorteverhaal vóór zet, dan heb je een biografie die bestaat uit de geboorte en de laatste drie levensjaren, dus een met een levensgroot gat.
Van de andere kant was het een joodse traditie. Belangrijke figuren kregen een geboorteverhaal. Het was een manier om te zeggen dat deze Jezus bijzonder was. Dat zijn existentie met God van doen had. Een geboorteverhaal is dus geen geschiedenis. Het is een typering. In een notendop wordt de betekenis van Jezus getypeerd.

JEZUS' BAND MET GOD
Mattheus begint. Dat begin zal hem niet moeilijk gevallen zijn. Hij kende immers de geboorteverhalen van de grote Joodse helden. Van Samuel bijvoorbeeld. Hij weet uit de traditie ook hoe je moet vertellen dat Jezus een bijzondere relatie met God had. Hij schrijft: "Voordat Maria en Jozef gemeenschap hadden gehad, bleek dat Maria zwanger was..."
De aandacht van de lezer heeft hij. Je fantasie draait direct op volle toeren. Hoe was hij erachter gekomen? Hoe reageerde de wederzijdse familie? Maar daar ging het Mattheus helemaal niet om.
Het is goed om ons te realiseren hoe een Joods huwelijk geregeld was. Ouders van jonge kinderen sloten voor hen een huwelijkscontract. Daarmee was het huwelijk rechtsgeldig. Pas als de kinderen late tieners waren, werd het huwelijk met een bruiloft geëffectueerd. Dus Jozef was juridisch wel getrouwd, maar de bruiloft had nog niet plaatsgevonden. Hij zal er naar hebben uitgezien, stel ik me zo voor. Hij zal dat meisje Maria misschien al eens hebben begluurd uit de verte. Hij zal over haar hebben gefantaseerd en haar hebben meegenomen in zijn dromen. Maar ook daar gaat het Mattheus niet om.
Dan ontdekt hij dat zij zwanger is. Nu kan hij gekrenkt zijn en boos. Hij kan Maria aan het huwelijkscontract houden. Hij kan haar voor het gerecht slepen. Dat zou tot een steniging van Maria leiden, want als men zijn getuigenis gelooft heeft zij overspel gepleegd. "Maar", schrijft Mattheus kort en ter zake, "maar omdat Jozef rechtvaardig was, overwoog hij er vandoor te gaan."

JOZEFS GEVOEL VOOR RECHT
Jozef laat zijn zwangere vrouw dus niet in de steek. Dat is niet de bedoeling van de vertelling. Hij wil haar niet in verlegenheid brengen. Als zij van een ander houdt dan zal hij niet in de weg staan. Hij maakt er geen punt van, hij claimt zijn recht niet. Mooi is dat, hoe Mattheus dat zegt. "Omdat Jozef rechtvaardig was, zag hij af van zijn recht en gunde Maria haar eigen liefde." Maar Jozefs zorgen waren niet nodig. Maria's liefde gold geen andere man maar God. Nu wordt het verhaal erg dubbelzinnig. Een engel zegt Jozef om met Maria samen te leven. God en mensen sluiten elkaar immers nooit uit. God heeft mensen nodig, maar hun kind, dat kind dat door afstammeling via Jozefs lijn een verre nakomeling van David is, dat kind is van God vandaan.

DE KOEKJES VAN JANET
Lieve kinderen. Janet was de trap opgerend. Boos en verdrietig. Mamma was te vroeg thuisgekomen. Janet had Wilma op bezoek gekregen. Ze zouden samen gaan spelen, maar Janet had een beter idee. Ze ging koekjes bakken. Janet had mamma wel eens bezig gezien. Ze deed meel in de kom en daar ging water bij... of was het melk, dan maar allebei. Het werd heel slap, nieuwe meel erbij. "Suiker!", had Wilma geroepen. Enfin, er werd geklopt en geroerd tot ze er twee stijve armen aan over hadden. Toen hadden ze schijfjes gekneed... tja, en toen moest het wel gebeuren. Natuurlijk mocht het niet, maar als je al zover bent... Janet had geprobeerd de oven aan te steken! Ze wist dat ze aan een kraan moest draaien en dan een lucifer bij een gaatje moest houden, maar ze vond het gaatje niet... en toen stond mamma ineens in de deur. Op de grond lag overal witte poeder en klodders deeg en 15 afgestreken lucifers. Mamma schrok en begon zo erg te schelden als Janet nog nooit gehoord had. "Dit komt nooit meer goed... ze houdt niet meer van mij..." en Janet rende naar haar kamer. Was ze maar het huis uit gelopen. Lieve kinderen. Natuurlijk is het weer goed gekomen tussen Janet en Moeder. Want die twee hielden van elkaar en dan komt het altijd weer goed. Een uurtje later zat Janet bij moeder op schoot. "Ik zal het nooit meer doen... het spijt me echt...." Zo is het nu ook tussen God en mensen. Als we tegen God zeggen: "Het spijt me zo..." dan zegt God: "Oké, zijn we weer goede vrienden."

BOETEVIERING

Laten we voor Kerstmis Jozef tot voorbeeld nemen van ons gewetensonderzoek.

Jozef was rechtvaardig, zo rechtvaardig als een mens maar kan zijn: hij zocht niet zijn eigen recht. Hij had het recht van Maria op het oog. Moge zo òns gevoel voor rechtvaardigheid zijn: dat wij de rechten van de ander in het oog houden, dat we niet op onze strepen staan dat we ook van wijken weten dat we aandacht hebben voor mensen die in onze wereld niet tot hun recht komen... Laat ons bidden...
HEER ONZE HEER ONTFERM U OVER ONS

Jozef was trouw. Hij kon over zijn gekrenktheid heen stappen. Hij liet zich niet leiden door jaloersheid en achterdocht. Zijn liefde ging helemaal uit naar het geluk van zijn vrouw. Moge onze trouw aan de ander sterk zijn, aan partner..., vrienden..., kinderen..., ouders..., en zoveel anderen... Laat ons bidden...
HEER ONZE HEER ONTFERM U OVER ONS

Jozef was bezorgd. Hij nam de zorg om Maria en haar kind op zich. Hij zocht en vond zijn geluk in wat hij voor hen kon betekenen. Moge ook onze arbeid en inzet ten goede komen aan anderen. Dat wij ons het lot aantrekken van huisgenoten, van buren en bekenden, ja dat we ook meeleven met mensen in den vreemden... Laat ons bidden...
ONZE HEER ONTFERM U OVER ONS HEER

Jozef was gelovig. Hij leefde in de verwachting van Gods koninkrijk, hij zag uit naar een wereld die door liefde wordt geleid en die door de vrede is aangeraakt. Moge ook wij hopen en bidden, moge ook wij arbeiden aan een aarde waarop het recht zegeviert en die geraakt is door Gods vrede.... Laat ons bidden...
ONZE HEER ONTFERM U OVER ONS HEER