ALLERHEILIGEN
© Harrie Brouwers, Voerendaal 1999

VANWEGE DE HELIGHEID VAN HET BESTAAN...

ALS IK IETS BEN...
Een journalist vroeg aan de burgemeester van Groningen of hij katholiek was. Dit naar aanleiding van commotie rond de bisschopswijding aldaar. Wallinga citeerde toen Anton van Duinkerken. "Áls ik iets ben, ben ik katholiek!" Met andere woorden, het katholiek-zijn zit zo in je bloed dat het er nooit helemaal uit gaat.
Een oude schoolvriend van me moest het meemaken, verleden jaar, dat zijn dochter stierf. Zij was pas afgestudeerd en stond voor een stralende toekomst, zo leek het. Ze werd ziek. Het zag er aanvankelijk nogal onschuldig uit. Ruim een half jaar bleef ze sukkelen. Ineens werd haar toestand snel slechter. Tot ieders verbijstering stierf ze. Het afscheid vond plaats in een stampvolle kerk. Een mooi vroeg gotisch gebouw. Sober maar vol sfeer. De ouders zijn niet religieus. Dus bestond de viering uit een reeks toespraken en mooie muziek.
Het viel me op dat bij dit afscheid precies dezelfde gevoelens werden vertolkt als in een kerkdienst. Sommige sprekers zeiden dat ze dankbaar waren omdat ze deze jonge vrouw hadden gekend. Andere zeiden dat ze boos waren en dat ze het onrechtvaardig vonden. Weer anderen zeiden dat ze het niet begrepen en dat ze de zin ervan niet zagen. Of ze vroegen zich af waarom ze zo waren gestraft. Allemaal echte gevoelens, die een soort adres veronderstellen, iemand op de achtergrond die op onze lotgevallen kan worden aangsproken, een naam die echter ongenoemd en naamloos bleef. Op wie ben je dan boos nu deze lieve mens dood is? Wie ben je dankbaar om wie ze was? Waarom mis je de zin ervan; veronderstel je een zin van dit bestaan? Door wie voel je je gestraft?
Dit onbenoemd blijven van de aangesprokene van deze diepe gevoelens had iets indrukwekkends. Wij zeggen vaak te gemakkelijk het woordje "God". Hier werd het vermeden, maar er waren exact dezelfde vragen, dezelfde angsten en er was dezelfde moed. Het woord God is soms besmet door mensen die er zich van hebben meester gemaakt om ermee over anderen te heersen, om anderen ermee klein houden. Of het is door het vele gebruik versleten.

HET GEHEIM ACHTER ALLES
Waar gaat het eigenlijk om? Het gaat erom dat je het leven ervaart of ervaren hebt als iets heiligs, iets oneindig kostbaars, iets ontroerends mooi. Het gaat erom dat je het leven niet wilt beschrijven als een "gelukkig ongeluk". Het is geen vergissing van de evolutie. Het is geen toeval. Natuurlijk, je kunt modellen ontwerpen waarin de wording van het leven zo beschreven wordt. Maar dat neemt je verwondering en je achting niet weg. Het leven is juist in lieve mensen zo wonderlijk heilig, zo ontroerend mooi, zo onzegbaar diep. En als je dat gevoel wilt uitdrukken dan ga je zingen en dichten. Dan spreek over een geheim achter de werkelijkheid en je stamelt "God". Je hoopt dat dit geheim iets te maken heeft met alles wat je zo ontroert, met de liefde, met barmhartigheid en met vergeving. Dan maakt het weinig uit of je Zijn naam noemt of -zoals ook de joden deden- Zijn naam niet noemt. Het gaat erom dat je de heiligheid van het leven aanvoelt.

NIET TOEVALLIG
Dat is Allerheiligen. We vieren niet alleen die bijzondere mensen in wie we de heiligheid van het bestaan hebben gevoeld. Antonius, Franciscus, pater Pio. Zeker ook overleden ouders of kinderen, of een overleden levenspartner. Maar we vieren de heiligheid van het leven zelf. Het is niet gewoon, het is niet toevallig, het is niet nutteloos en zinloos. Het is niet een speeltje. Het is heilig.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat een moeder rouwt om haar doodgeboren kind. Een kindje dat ze nooit in handen heeft gehad maar wel in haar buik; nooit in het oog maar wel in het hart. Het is al een jaar geleden maar het verlamt haar nog steeds.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat een dodelijk zieke mens plotseling alle pijn en zorg vergeet als hij een meisje van vier ziet dat probeert achter een vlinder aan te vliegen.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat twee verliefde tieners drieëntwintig uur per etmaal met elkaar telefoneren om dat ene uur opgewonden met elkaar te bespreken.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan en de liefde dat twee jonge mensen een auto huren die ouder is dan zij zelf zullen worden en ermee naar een oud kasteel rijden en zich daar in speciale kleren, die alleen voor deze dag zijn gemaakt, laten fotograferen. Sommigen komen hun verruktheid om elkaar zelfs in de kerk vertellen.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat ouders om half elf hun zoon en dochter uitzwaaien naar de disco en zonder het te laten merken tot vier uur wakker liggen.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat honderdduizenden Nederlanders elke week voor een andere ziekte met collectebussen langs de deuren uit bedelen gaan.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat een vrouw al vele jaren elke dag haar man bezoekt die door ziekte er geen idee meer van heeft wie zij is of wie hijzelf is; maar soms glimlacht hij als ze hem een kusje geeft.
Het is vanwege de heiligheid van het bestaan dat wij vanmiddag een roos leggen op een graf van lieve mens die nog bestaat voor ons, en die zeker bestaat in Gods ruimte.

SONJA WIL NIET HEILIG ZIJN!
Lieve kinderen. Ik was eens op school. Ik vertelde over heiligen. Dat Franciscus heilig was omdat hij zoveel hield van de mensen en de wolven en de vogels en de zon. En over Elisabeth, een sjieke koningin die altijd brood bracht naar de armen in de stad. Over Don Bosco die de zwerfjongeren in Turijn onderdak bood. Ineens stak Sonja de vinger op. "Kan ik ook heilig worden?" vroeg ze. "Ik denk het wel", zei ik. En toen - jullie weten dat ik graag overdrijf - voegde ik eraan toe: "misschien bèn je al een beetje heilig." Sonja trok een vies gezicht: "Een béétje heilig, bestaat dat ook al?" En toen: "Maar ik wil geen heilige worden!" Ze keek verlegen lachend om zich heen. "Waarom niet?" vroeg ik. "Nou, dan word je toch helemaal van gips!" "En dan zet ík jou bij de kerststal!"