ZESENTINTIGSTE ZONDAG DOOR HET JAAR
© Harrie Brouwers, Voerendaal

AMOS ANNO NU

PROFEET MET HET BOERENVERSTAND
Amos is altijd goed voor een pittig uurtje zelfkritiek. Ik wil de lezing van zojuist eens zin voor zin op me laten inwerken. Amos was een profeet. Hij verstond het als zijn levenstaak om te proberen naar de wereld te kijken door de ogen van God. Hij had geen letter theologie gestudeerd. Zelf zegt hij dat hij boer was, achter vee en vijgen vandaan gehaald door God. Met zijn gezonde boerenverstand ergert hij zich aan de stadscultuur die de oude normen en waarden aan het verliezen is. Amos vestigt zich dan in de druk bezochte bedevaartplaats Betel. Met zijn geschreeuw maakt hij de pelgrims onrustig. Ze hebben de lange reis toch niet gemaakt om zich te laten uitschelden! Om een lang verhaal kort te maken: Amos wordt tenslotte gesommeerd Betel te verlaten.

TEGEN DE ZELFGENOEGZAAMHEID
Laten we nog eens lezen wat Amos zesentwintig eeuwen geleden te vertellen had! "
...Wee u, gij zorgelozen in Sion, gij zelfverzekerden op Samaria's berg, gij notabelen van dat weergaloze volk, gij tot wie het huis Israël zich wendt...."
Wee u, pas maar op jullie, die zorgeloos en zelfverzekerd erop los leven op de berg Sion, dat is de hoofdstad Jeruzalem, en op de berg van Samaria. Amos wendt zoch tot de regeringsleiders in de hoofsteden van beide joodse staten. Hij hekelt hun zelfverzekerdheid.
Toen bisschop Muskens enkele weken geleden kritische vragen stelde bij het vluchtelingenbeleid, haastten regeringsleiders zich te verklaren dat, vergeleken met het buitenland, Nederland het zo slecht niet deed!
Je hoorde dat ook in de kamer toen de Nederlandse bijdrage aan arme landen ter discussie stond: "Tegen het buitenland steken we goed af..." Maar Muskens wilde ons gedrag niet vergelijken met het buitenland. Hij wilde er de norm van zijn geweten op leggen, hij wilde het vergelijken met het evangelie. Er is geen enkele reden om zelfgenoegzaam tevreden te zijn over wat wij de armste landen aandoen.

NA ONS...
Amos gaat verder:
"...Gij waant de onheilsdag veraf, maar gij brengt zelf de heerschappij van het onrecht naderbij!"
Ze zagen de gevaren wel. In Assur regeerden ambitieuze koningen. Ze hadden al heel wat steden schatplichtig gemaakt. Nu bedreigden ze Samaria en op termijn ook Jeruzalem. Ze zagen het gevaar wel, maar ze dachten: "het zal onze tijd nog wel duren!"
Ook dit is een klacht die modern aandoet. Politieke gezagsdragers worden om de vier jaar gekozen. Ze hebben vooral belang bij maatregelen die op korte termijn scoren. Daar hoort wel bij het tegenhouden van hongerigen aan onze grenzen, maar niet het grootschalig ontginnen van landbouwgronden in de woestijnen van de wereld. Jullie, leiders in kerk en wereld, schimpt Amos, jullie denken dat de ondergang nog veraf is, maar je brengt hem zelf elke dag dichterbij.
"...Zij liggen op ivoren bedden en strekken zich uit op hun rustbanken; zij eten de lammeren van de kudde op en de kalveren uit de stal..." vervolgt Amos.
Wij liggen langs de zee en op het sun-dek van luxe schepen. We eten krokodillenlevertjes en struisvogeleieren, we gaan naar musicals en luisteren naar hitparades, we drinken de beste Franse wijnen uit grote karaffen, we geven miljarden uit aan zalfjes en make-up maar om de ondergang van de armen bekommeren wij ons...
De notabelen die Amos aanpakt waren inderdaad de eerste slachtoffers toen Assur Samaria belegerde en de plaatselijke autoriteiten in ballingschap wegvoerde. Hun huizen vormden de beloning voor zijn officieren en manschappen.

KRITIEK OP ONS
De profeet Amos is altijd goed voor ferme kritiek en je begrijpt waarom ze hem tenslotte met harde hand het land hebben uitgezet. We zijn allemaal rijke christenen. Op wereldniveau zijn we allemaal zeer en zeer rijk. De kritiek van Amos en Jezus geldt niet anderen maar onszelf. Moeten we ons schuldig voelen omdat het ons zo goed gaat? Nee dus. Dat hoeft echt niet. Als onze rijkdom eerlijk is verkregen hoeven we ons niet schuldig te voelen en ook niet als ze goed wordt besteed.
Maar precies dat moeten we ons wel voortdurend afvragen. Daartoe dagen ze ons uit, Jezus en Amos. Is onze rijkdom eerlijk verkregen? Krijgen de arme landen een eerlijke prijs voor hun grondstoffen? Hebben ze een rechtvaardige kans op onze markt? En ook: delen we onze welvaart in voldoende mate met hen? Daarbij mogen we weten dat we geen ijzer met handen kunnen breken; dat armoede een complex vraagstuk is dat niet alleen met geld is op te lossen; dat het een proces van vele generaties is en dat het smijten met miljaren soms meer kwaad dan goed doet. Maar onze belangstelling voor het lot van de wereld mag niet verslappen. We moeten ons niet zelfgenoegzaam uitstrekken op de bank achter de t.v. en denken dat we het allemaal in orde hebben. Jezus en Amos willen ons een beetje onrustig maken. Ze gunnen ons even een goddelijke blik op de wereld, en er komt een woedende traan in hun ogen.

OVER PROFETEN EN PROFITEURS
Beste kinderen. Wat is een profeet? Hans zei in de klas: "Een profeet is iemand die overal het lekkerste van pakt." Nee, Hans dat is een profiteur! Wat is en profeet? "Oh", Maaike stak haar vinger heel erg hoog, maar toen ze de beurt kreeg was ze minder zeker van zichzelf, "Is dat niet zo iemand die zegt wat voor weer het morgen wordt...eh hoe heet-ie ook weer?" Een weersprofeet is iemand die het weer voorspelt. Maar profeten waren mensen in bijbelse tijden. Ze waren geen waarzeggers. Ze konden niet in de toekomst kijken, ze konden niet de uitslagen van de toto voorspellen. Ze probeerden om namens God naar de wereld te kijken en dan te zeggen wat ze ervan vonden. En vaak zeiden ze: Pas, op als jullie het niet anders gaan doen, gaat het mis. Dus de meester die zegt: "Kaiy, als jij zo doorgaat, blijf je zitten", die lijkt een beetje op een profeet. Wie zegt: de armoede in de wereld wordt steeds groter en de rijkdom ook, dus als jullie niet leren delen, dan komt er grote ruzie van, die probeert met Gods ogen in de toekomst te zien. In de toekomst kijken, dat doe je met de ogen dicht! Net als Amos.