2009 - Maria Tenhemelopneming © H.Brouwers, Voerendaal

KROETWUSJ

TWEE GODEN
Ook in de geschiedenis van Israël is er een periode geweest waarin meerdere goden werden vereerd. Tenslotte kwam daar één godenpaar uit te voorschijn: vader Hemel en moeder Aarde. Het boek Genesis bewaart daar nog een herinnering aan. In het scheppingsverhaal zegt God: laten wíj - in het meervoud -, laten wij de mens maken naar ons beeld: man en vrouw. Even later zien we Kaïn vruchten van het veld offeren. Hij vereert kennelijk moeder Aarde. Abel die aan JHWH een lam offert, heeft meer succes. In latere eeuwen werd vooral de mannelijke component van het godsbeeld ontwikkeld. Maar tegelijk vond men dat niet genoeg. God is ook moederlijk. Misschien is de ervaring een moeder te hebben nog fundamenteler voor onze overgave dan die van een vader te hebben. Maria werd dan ook bijna als God vereerd. 15 Augustus is haar feestdag.

STALKAARS
In het parochieblad stond dat mensen zaterdagavond kroetwusj mee naar de kerk konden nemen om te laten zegenen. Dat leverde mij diverse telefoontjes op: welke veldbloemen moeten er in dat boeket? Ik bespeur een grote welwillendheid tegenover oude tradities en ook een groot gebrek aan kennis. Er hoeft niets in en er mag van alles in!
Al zoekend kwam ik passage tegen uit het werk van de Schaesbergse tachtiger Frans Erens. Omdat mijn vader, als het te pas kwam, altijd opmerkte dat hij ergens familie van hem was, schonk er aandacht aan. Erens schrijft over zijn jeugd en herinnert zich het onweer. In de kamer werd een gewijde kaars aan gestoken. Af en toe verlichtten felle bliksemstralen de gezichten van de aanwezigen die snel een kruisteken maken. Een pluk uit de kroetwusj werd in het vuur gegooid. Die kroetwusj was aan het eind van de negentiende eeuw in Schaesberg, - aldus Erens - opgebouwd rond een ‘kaarsplant’, zoals hij die noemt. Die zat in het midden. Hij beschrijft hem als een fiere plant die zonder omwegen de hemel zoekt. De dicht bij elkaar staande bloempjes geven de indruk van een kaars. Ik vermoed dat hij de plant bedoelt die we tegenwoordig wel ‘stalkaars’ noemen. Ze komt voor in de duinen, bij de Gelderse rivieren en in zuid-Limburg. De bloemen werden gebruikt tegen de hoest. Het sap van de bladeren heelde wonden en de plant verzachtte de reuma.

MOEDER AARDE
Na 15 augustus vond van oudsher de oogst plaats van kruiden. Ze werden te drogen gelegd en de eerste bossen werden aan de godin Freia geofferd. Als het christendom terrein wint, blijft men de kruiden oogsten en waarderen; men blijft de Schepper dankbaar voor alle goede gaven en het offer werd voortaan aan Maria gebracht.
Welke kruiden moeten erin? Er hoeven niet speciale soorten in, er mag van alles in! Plaatselijke gebruiken lopen uiteen. Vaak zocht men er zeven bij elkaar, omdat zeven een heilig getal is. Er kwamen dan twee graansoorten in, tarwe en rogge. Twee kruiden tegen het onweer: alsem, bijvoet of koninginnekruid, marjolein, huislook, wilgenroosje of klaproos. En twee geneeskrachtige kruiden zoals duizendblad, helmkruid, kamille, smeerwortel, boerenwormkruid of stalkaars. Vaak kwam ook het walnootblad eraan te pas. Het blad bestaat uit zeven blaadjes en men dacht dat de bliksem nooit in een walnoot insloeg. Er waren nog andere gebruiken. De beginletters van de Latijnse namen van de kruiden zouden het woord Ioannes moeten vormen. En soms ging om de bos een lint van zeven el waarmee ziek of barend vee werd geholpen.

GODS MOEDERLIJKE KANTEN
Op 15 augustus wordt de kloof tussen vader Hemel en moeder Aarde overbrugd. Maria wordt ten hemel opgenomen. 15 augustus is warm, het is zomer. 15 augustus is een nacht van vallende sterren en donderend onweer. Het roept bewondering op voor de geneeskracht in de natuur, de schoonheid van het eenvoudige, de geur van kruiden. Het is de veiligheid van een moeder, haar tedere aanwezigheid. Ze waakt over haar kind en zij is zo een beeld van de Eeuwige. We ontdekken sporen van God in de natuur om ons heen en we zeggen er vandaag dank je wel voor!

VALLENDE STERREN
Lieve kinderen. ‘Weet je wat Igor zegt?’ Bob viel hijgend met de deur in huis. ‘Igor zegt dat je een wens mag doen als je een ster ziet vallen. Hij zegt dat er veel sterretjes vallen deze week. Gaan we kijken?’ Bob was aan de keukentafel gaan zitten met zijn ellebogen wijd uit elkaar. ‘Geloof je dat? Heb je wel eens een ster zien vallen?’ ‘Ja zeker’, zei mamma. ‘Ik heb wel eens vallende ster gezien.’ ‘Enne, wat gewenst?’ ‘Toen wenste ik dat jij geboren zou worden...’ Ze keek Bob bijna verliefd aan. ‘Maar dat jij geboren werd, dat kwam niet door het sterretje.’ Mamma lachte. ‘Wat je ziet zijn ook geen sterretjes maar deeltjes stof, wat gruis en ijs en dat verbrandt in de buurt van de aarde. We zullen eens kijken vannacht.’ ‘Maar’, Bob had nog een hoop te vragen. ‘Maar waarom mag je dan een wens doen?’ ‘Weet je’, zei mamma, ‘de hemel lijkt zo stil. Zo stil als God. Ze zegt niets. Ze wacht maar af, en als de mensen een sterretje zagen bewegen, dan dachten ze: dit is het moment. Nu luistert de hemel...’ Vannacht samen naar de hemel kijken, dat leek Bob wel wat. ‘En weet je’, filosofeerde mamma verder, ‘wensen mag je altijd doen. Daar word je blij van!’ ‘Ik weet al wat ik ga wensen als ik een ster zie vallen’, zei Bob tenslotte. ‘Nou?’ ‘Dat-ie niet op mijn kop valt natuurlijk!’