2012 - 3de zondag in de 40dagentijd © Ad Blijlevens, Heerlen


DE IJVER VOOR UW HUIS ZAL MIJ VERTEREN



Het is wellicht ook u opgevallen: de evangelist Johannes plaatst de episode van de uitdrijving uit de tempel aan het begin van Jezus' openbaar optreden. Waarom doet hij dat? Hij wil, denk ik, in een sprekend tafereel Jezus' zending in haar geheel voorstellen. Die zending - dat heeft Johannes geschilderd in zijn verhaal over de bruiloft in Kana - bestaat in het brengen van iets nieuws. Het verhaal over het uitdrijven uit de tempel bevestigt dit op een eigen manier. Johannes geeft aan Jezus' optreden in de tempel een andere interpretatie dan de andere evangelisten. Volgens deze laatsten wil Jezus de oorspronkelijke bedoeling van de tempel in ere herstellen en er weer een huis van gebed van maken. Jezus stelt daar een profetische daad binnen het joodse perspectief. Maar in het evangelie van vandaag valt op dat Jezus ook de offerdieren naar buiten drijft: de offercultus van de tempel wordt afgeschaft, een hervorming van de tempel lijkt geen betekenis to hebben. De tempel heeft uitgediend. Jezus zal hem niet zuiveren, maar afbreken en vervangen door een andere Jezus spreekt dan, zonder dat men Hem alsnog begrijpt,
Hij in drie dagen zal doen oprijzen. Daarmee bedoelt Hij zichzelf. De tempel, die door Jezus' gewelddadig optreden wordt uitgeschakeld, ondergaat een tweede vernietiging in Jezus woordgebruik. Want het woord 'tempel' duidt dan niet langer het gebouw aan, maar Jezus. Jezus wordt de plaats waar God en mens elkaar ontmoeten en dus, in overdrachtelijke zin, een tempel. Maar omdat Jezus de echte en uiteindelijke tempel is, worden alle stenen tempels nu nog slechts in overdrachtelijke zin tempels genoemd. (Tussen haakjes: Bij het woord 'joden' mogen we niet vergeten dat Jezus, de leerlingen, de evangelist en de eerste christenen zelf joden waren en dat Johannes zelf ook schrijft dat het heil 'uit de joden komt' (4,22). Wat de evangelist over 'de joden' schrijft, moeten wij op onszelf betrekken: het gaat over ons, over onze twijfels, aarzelingen en weerstanden tegen Jezus) over de nieuwe tempel die Jezus' optreden nu wordt gemotiveerd door de 'ijver voor Gods huis' waarover psalm 69 spreekt. Daarin staat een werkwoord dat twee betekenissen kan hebben. Het betekent 'verteren', en zo verwijst het naar wat Jezus ten diepste drijft. Maar het betekent ook 'verslinden' ; en dan wijst het op wat Jezus' lot zal zijn: zijn ijver voor Gods huis zal Hem ter dood brengen. In dit licht is het sprekend dat de evangelist het psalmwoord 'De ijver voor uw huis heeft mij verteerd' heeft veranderd in: 'De ijver voor uw huis zal mij verteren'. Zo verwijst het gebeuren in het begin van Jezus' optreden al naar Jezus' levenseinde. Daarom ook laat Johannes het tafereel plaatsvinden in de buurt van het joodse paasfeest, dat op zijn beurt verbonden zal worden met het christelijke paasfeest. Zo weeft de evangelist de draden met elkaar tot een geheel van betekenissen. Ik moet u echter wel toegeven dat het verhaal er niet gemakkelijker op is geworden.

Het thema van de nieuwe tempel speelt bij Johannes ook even verder een rol. In zijn gesprek met de Samaritaanse vrouw overschrijdt Jezus uitdrukkelijk de nude tegenstelling tussen de berg Gerizim, waar de Samaritanen hun eredienst vieren, en de tempel van Jeruzalem, het centrum van de joodse eredienst. Beide vervangt hij door de nieuwe verhouding tot God, die er een is 'in geest en waarheid'. (Zie 4, 20-25.)

Een verhouding in geest en waarheid ... In zijn gesprek met Nicodemus zegt Jezus volgens Johannes, dat de nieuwe omstandigheden, die met Jezus' komst samenhangen, van ons mensen zelf ook een vernieuwing eisen: wij moeten worden geboren uit,'water en geest' (3,5). Een wat raadselachtige uitdrukking. Maar misschien wordt ze verhelderd door de wat latere belofte van Jezus tijdens zijn gesprek met de Samaritaanse, dat Hij 'levend water '(4,1) kan geven dat een 'opborrelende bron' is 'van eeuwig leven' (4,14).

'De ijver voor uw huis zal mij verteren'. Ik kan me echter voorstellen dat minstens enkelen van u zich afvragen: Alles goed en wel, maar wat kunnen wij met zo'n verhaal doen? Welnu, dit evangelie en de eerste lezing van deze eucharistie kunnen ons de vraag stellen, wat er in ons leven en in ons denken en voelen allemaal plaats moet maken voor het 'huis van mijn Vader' waarvoor Jezus zo ijverde. De wat Hij noemde ijver voor Gods huis bracht Jezus ertoe, de bezem door de tempel van zijn tijd to halen. Waartoe zou diezelfde ijver Hem bewegen in de maatschappij, in de kerk en in ons nú? Ik denk dat wij in elk geval kunnen zeggen: De kerk is een volk onderweg in de woestijn van de tijd en zij is de plek waar wij leven. Maar vooral is ze ook een oase, van adem halen bij elkaar, van dank en hoop. Zo dient ze althans to zijn en to worden! Dat is een kerk die onnodige franjes verwijdert, scheidsmuren neerhaalt en steeds meer    kerk van Jezus Messias wordt, in de voile zin van het woord huis, tempel van God. Godsdienst is dan niet iets aparts. Het gaat om ons concrete doen en laten, onze dagelijkse handel en wandel. Jezus, die uit liefde zijn leven gaf, is de nieuwe tempel, en leven in en vanuit Hem en zijn Geest is de echte eredienst. Die kunnen wij volbrengen in de ruimte van ons leven van alledag.